حذف زاینده‌رود موجب تشدید فرونشست زمین شد
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت: متأسفانه چشم‌انداز و آینده مثبتی از فرونشست زمین در اصفهان نمی‌بینیم و حذف جریان زاینده رود موجب تشدید این پدیده شده است.
رضا شهبازی، امروز (دوشنبه،۴ بهمن‌ماه) در نشست تخصصی «فرونشست زمین در اصفهان؛ چالش‌ها و راهکارها» که از سوی کنسرسیوم مراکز علمی- پژوهشی استان اصفهان در حوزه محیط زیست به میزبانی دانشگاه صنعتی اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: امروز مسئله‌ای که با آن مواجه هستیم موضوع جدیدی نیست، البته روش‌ها و سازوکارهای مقابله با فروچاله‌ها، نشست‌ها و … با فرونشست یکی نیست.
وی تصریح کرد: یکی از پیامدهای اصلی فرونشست زمین، سوءمدیریت منابع آب و کاهش منابع آب‌های زیرزمینی است و اتفاقی که در زیر زمین می‌افتد، سال‌ها طول می‌کشد که بر روی زمین نمایان شود.
به گزارش ایسنا، مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین‌شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با اشاره به اینکه مطالعات فرونشست زمین در تمام دشت‌های استان اصفهان انجام شده وامروز از این پدیده تحت عنوان سرطان زمین نام می‌بریم، افزود: از سوی دیگر به دلیل برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و عدم جبران این آب‌ها، به این پدیده مرگ آبخوان می‌گوییم.
وی تصریح کرد: فرونشست همانند سرطانی است که دیر تشخیص داده می‌شود، بنابراین کار از کار گذشته است.
شهبازی با اشاره به اینکه فرونشست زمین و گردوغبار همواره با هم هستند و این اتفاق در دنیا باعث مهاجرت‌های بزرگی به خصوص در آمریکا شده است، گفت: در ایران از دهه چهل و از زمانی که پمپ و برق وارد کشاورزی شد فرونشست زمین آغاز شد، اما در اواخر دهه ۷۰ و اوایل دهه ۸۰ خود را نشان داد و از اوایل دهه ۸۰ ادبیات رسمی کشور شد. از اواسط دهه ۸۰ تمام دشت‌های مهم کشور پایش شدند و نوعی درگیری فرونشست در دشت‌های کرمان، اصفهان خراسان رضوی، البزر، همدان، تهران و … بیشتر بود.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با تأکید بر اینکه فرونشست در ارتباط مستقیم با آب و کلید مهار آن در ارتباط با موضوع آب است، توضیح داد: از اوایل دهه ۹۰ در مصوبات شورای عالی آب، این موضوع مطرح شد و دولت به این آگاهی رسیده، اما این آگاهی خیلی دیر رخ داده است.
وی با بیان اینکه شاید در اوایل دهه ۹۰ اصفهان به شدن با چالش فرونشست مواجه نبود، تأکید کرد: دلیل مشخص آن جریان زاینده‌رود بود و از سوی دیگر باید توجه داشت که اثر حذف زاینده‌رود زمان‌بر بود و امروز خود را نشان داده است.
شهبازی با بیان اینکه از اواسط دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ ابتدا فرونشست خود را در تهران و بعد در فارس، میناب، فسا و … نشان داد و هنوز آثار فرونشست در اصفهان این‌گونه خود را نشان نداده بود، گفت: متأسفانه امروز فرونشست در اصفهان و تهران و تقریباً در تمام کلانشهرهای کشور همچون مشهد، شیراز و… دیده می‌شود.
وی تأکید کرد: متاسفانه امروز تمام دشت‌های ما درگیر فرونشست زمین هستند و همچنان بهره‌برداری از این دشت‌ها انجام می‌شود و با وجودی که این موضوع در چهل سال گذشته در کشور در حال مطالعه و در ۲۰ سال اخیر ادبیات رسمی کشور شده است، هنوز درک درستی از این موضوع نداریم و حتی تا چهار سال پیش زمانی که در مورد آن صحبت می‌کردیم، بعضاً ما را به سخره می‌گرفتند و متأسفانه هرچقدر دیر اقدام کنیم، طبیعت فرصت‌های ما را می‌گیرد.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با اشاره به بررسی نرخ فرونشست و تغییرات آن از سال ۹۵ تا ۹۸، گفت: متأسفانه در سال ۹۸ نرخ فرونشست در برخی پهنه‌ها و دشت‌ها کنترل شده است، به این معنا که ما ذخیره‌گاه‌های زیر زمین را از دست داده‌ایم و به‌نوعی آبی باقی نمانده و اکنون در سال ۱۴۰۰ شرایط بدتر است.
وی با بیان اینکه امروز اصفهان و شهرهای قدیمی اصفهان از این بعد و زاویه ریسک بالاتری در رابطه با فرونشست دارند، اظهار کرد: اصفهان در یک منطقه خشک و طبیعت آن خشک است و در شرایط عادی بارندگی زیادی ندارد، اما اکنون میزان بارش‌های آن ۱۲۰ میلیمتر است در این شرایط با کم‌آبی مواجه هستیم که در کنار آن همچنان بارگذاری و بهره‌برداری زیادی از منابع آب‌های زیرزمینی داریم و نمی‌توان به راحتی فرونشست را از بین ببریم.
شهبازی تصریح کرد: اصفهان، اولین شهری بود که فرونشست به داخل شهر وارد شد و این موضوع درتهران به دلیل درشت دانه بودن رسوبات آن کمتر است، اما متاسفانه جنس رسوبات دشت اصفهان به‌خصوص در شمال اصفهان ریزدانه و به‌خصوص خاک‌های مسئله‌دار است که خطر فرونشست را در شمال اصفهان که زیرساخت‌های بسیاری همچون فرودگاه در آن واقع شده را دو چندان کرده است.
وی همچنین گفت: زمانی که در مورد نرخ فرونشست و خطر فرونشست حرف می‌زنیم، بیشینه افت و برداشت آب با بیشینه نرخ فرونشست یکسان نیست.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با تأکید بر اینکه فرونشست یکی از نشانه‌های تخریب سرزمین و اکوسیستم است، ادامه داد: کاهش بارش‌ها و کاهش ظرفیت زیستی یک سرزمین و خشکی آن منجر به مهاجرت می‌شود.
وی توضیح داد: تا زمانی دشت سگزی رطوبت ندارد، یعنی گردوغبار وجود دارد و به دنبال آن فرونشست داریم و این شرایط نیز در مورد تالاب گاوخونی نیز صدق می‌کند.
شهبازی با اشاره به اینکه امروز تغییر اقلیم کار خود را انجام داده است، گفت: متأسفانه در ایران رشد و توسعه را با هم اشتباه گرفته‌ایم و موضوع فرونشست امروز پیچیده نیست و سازوکار آن را می‌دانیم، البته مدیریت آن سخت است، چراکه به مسائل مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و … گره می‌خورد.
وی با اشاره به اینکه در سال گذشته با خشکی سرچشمه‌های کوهرنگ مواجه هستیم و به‌نوعی ۳۰ درصد تغییر اقلیم در شرایط موجود نقش داشته است، اظهار کرد: تغییر اقلیم موجب شده تا میانگین بارش‌ها در کوهرنگ ۳۰ درصد کم شود و ما اکنون تغییرات شدید اقلیمی داریم، مثلاً هفته گذشته سیل در کرمان داریم و چند روز بعد شاهد گردوغبار هستیم.
مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی، زیست‌محیطی و مهندسی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور با تأکید بر اینکه زمین‌لرزه هیچ‌گاه باعث مهاجرت نمی‌شود، اما خشکسالی‌ها باعث مهاجرت می‌شود، یعنی وقتی آب نباشد پیامد آن مهاجرت است، تصریح کرد: متأسفانه چشم‌انداز و آینده مثبتی از فرونشست زمین در اصفهان نمی‌بینیم و امروز به دلیل تغییر اقلیم، منابع آبی ما محدود شده است، به‌نوعی که باید با ۱۳ درصد ذخیره مخزن سد زاینده‌رود، مدیریت آب بخش‌های مختلف را داشته باشیم.
وی با تأکید بر اینکه در شهر اصفهان برداشت دیگر مفهوم ندارد و برداشت آب به معنای تخریب است، گفت: باید به نقطه‌ای برسیم که ظرفیت سرزمینی ما چقدر است و براساس آن بهره‌برداری از طبیعت داشته باشیم.
