جریان دائم زاینده‌رود برای اصفهان همانند اکسیژن است
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور با تأکید بر اینکه اصفهان، های‌ریسک‌ترین شهر از نظر خطر فرونشست زمین است، گفت: جریان دائم زاینده‌رود برای شهر اصفهان همانند اکسیژن است و ما زمان زیادی برای مقابله با فرونشست زمین نداریم.
علی بیت‌الهی امروز (دوشنبه، ۴ بهمن‌ماه) در نشست تخصصی «فرونشست زمین در اصفهان؛ چالش‌ها و راهکارها» که از سوی کنسرسیوم مراکز علمی – پژوهشی استان اصفهان در حوزه محیط زیست و به میزبانی دانشگاه صنعتی اصفهان برگزار شد، اظهار کرد: برآوردها نشان می‌دهد که شهر اصفهان، های‌ریسک‌ترین شهر از نظر خطر فرونشست زمین است و این موضوع از نظر جمعیت، ساختمان‌های تاریخی، بافت فرسوده و … قابل اثبات است.
وی با تأکید بر اینکه نباید اجازه دهیم موضوعات علمی و کارشناسی، رنگ و بوی سیاسی به خود بگیرد، تصریح کرد: فرونشست بحث ملی است و محدود کردن آن در چارچوب استان درست نیست.
به گزارش ایسنا، رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور درباره مصوبه اخیر معماری و شهرسازی که امیدی را در دل ما پیرامون موضوع فرونشست ایجاد کرده است، گفت: خوشبختانه امروز کارهایی در کشور انجام می‌شود و حتی رئیس قوه قضاییه، مقننه و … نیز در مورد فرونشست حرف می‌زنند، بنابراین اینکه همه در مورد این موضوع حرف می‌زنند، موفقیت‌آمیز است و به‌هرحال از این تلاش‌ها جواب خواهیم گرفت.
وی با بیان اینکه فرونشست و نشست، به معنی پایین رفتگی تدریجی و ناگهانی زمین در سطح گسترده و در سطح عوامل طبیعی و غیرطبیعی است، تصریح کرد: با این وجود علت تمام فرونشست‌های کشور افت سطح آب‌های زیرزمینی است که اثرات ثانوی آن، شکاف‌ها را ایجاد می‌کند.
بیت‌الهی با تأکید بر اینکه نشست و فرونشست زمین با افت آب‌های زیرزمینی گره خورده است، توضیح داد: این پدیده از دیدگاه علمی واضح است و با از بین رفتن آب، وزن بیشتری بر لایه‌های تحتانی فشار وارد می‌کند و شاهد فرونشست می‌شویم به این نحو که بر اثر افزایش فشار، تراکم صورت می‌گیرد و ضخامت لایه آبدار کمتر می‌شود که اثرات آن در لایه‌های دیگر زمین دیده می‌شود.
وی با بیان اینکه هر چه ضخامت لایه آبدار بیشتر باشد در همان محیط فرونشست بیشتری را شاهد خواهیم بود، تأکید کرد: شرط فرونشست علاوه بر افت آب‌های زیرزمینی، ریز دانه بودن رسوبات و خاک‌های زیر زمین است.
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور با اشاره به اینکه اثراث فرونشست به‌صورت انحنا، شکاف، فروچاله، شکاف‌های خطی و … نمایان می‌شود، گفت: در پدیده فرونشست دو پارامتر کنترلی تراکم آبرفت و همچنین کنترل نشست زمین تأثیر دارند، اگر لایه آبداری که پایین می‌رود نسبت به سطح زمین نزدیک باشد، نرخ فرونشست بیشتر خواهد بود.
وی با تاکید بر اینکه تراکم لایه‌های زمین تا بی‌نهایت ادامه پیدا نمی‌کند، افزود: امروز ما برای کاهش اثرات فرونشست زمان نامحدودی نداریم و این را باید به مدیران و کارشناسان کشور گوش زد کنیم که پدیده فرونشست عمری دارد و اگر کاری برای پیشروی و مقابله با آن نشود، دشت‌های ما از بین می‌رود.
بیت الهی همچنین گفت: امروز گاهی در یک منطقه نرخ فرونشست کمتر از گذشته اعلام می‌شود و به این دلیل است که تراکم خاک بیشتر شده و به‌نوعی آبخوان در حال از دست رفتن است.
وی در ادامه به آثار فرونشست زمین اشاره کرد و افزود: عامل اصلی فرونشست زمین که افت سطح آب‌های زیرزمینی محسوب می‌شود، زمان‌بر است، اما برای کاهش اثرات فرونشست، باید بر روی روش‌ها و چگونگی تاب‌آوری آنها کار کنیم.
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور ادامه داد: در بررسی فرونشست زمین باید به گرادیان نشست توجه کنیم که آثار مهندسی و ابنیه آن را بیشتر از یک نشست متقارن حس می‌کنیم و اگر در یک محیط فرونشست از یک حد بیشتر شود، ترک‌های فرونشست به حالت نامتقارن خواهد بود و این باعث برش و چرخش بنا می‌شود.
وی اضافه کرد: ممکن است نشست زمین از نظر عددی میلیمتری و سانتیمتری باشد، اما از نظر محیطی، کیلومتری خواهد است.
بیت الهی تاکید کرد: متأسفانه امروز اثرات فرونشست زمین در اصفهان را به ویژه در محیط شهری بیشتر از بقیه شهرها می‌بینیم.
وی با بیان اینکه پدیده فرونشست زمین در تمام حوضه‌های آبریز وجود دارد و از سال ۵۵ تاکنون تمام استان‌های کشور با کسری مخزن آب‌های زیرزمینی مواجه هستند، گفت: متأسفانه در این سال‌ها ۱۵۵ کیلومتر آب زیرزمینی را از دست داده‌ایم و این ناشی از جانمایی نامناسب صنعت و توسعه کشاورزی و … است، در حالی‌که بیش از ۶۰ درصد مساحت ایران خشک است.
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور با بیان اینکه امروز پدیده فرونشست زمین باید در سطح ملی بحث شود، تصریح کرد: اکنون در استان اصفهان، تعداد شهرهایی که در منطقه فرونشست قرار دارند و همچنین میزان نرخ فرونشست آن بالاست، زیاد است.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر اصفهان، خراسان رضوی، فارس و کرمان به شدت کسری مخزن آب‌های زیرزمینی آنها از حد بحرانی فراتر رفته است، گفت: باید توجه داشت که در استان اصفهان میزان مساحت بافت‌های فرسوده زیاد و ترک‌های زیادی که ناشی از فرونشست در این مناطق ایجاد می‌شود بعضاً امکان مقاوم‌سازی آنها وجود ندارد.
بیت‌الهی با بیان اینکه روش‌های کنترل فرونشست در سه حوزه است، توضیح داد: نخست باید نرخ فرونشست را از طریق مدیریت منابع آب، کشاورزی، جانمایی درست صنعت و … کنترل کنیم، دوم از گسترش آثار فرونشست جلوگیری کنیم و سوم تاب‌آوری زیرساخت‌ها همچون دکل‌ها، راه‌آهن و … را افزایش دهیم.
وی با تأکید بر اینکه باید پکیجی تحت عنوان «مقررات ملی کاهش خطرات فرونشست» ایجاد کنیم و نباید فرونشست را به سازگاری با کم‌آبی گره بزنیم، تصریح کرد: اگرچه تأمین آب کشاورزی مهم است، اما اکنون فرونشست زمین و آثار تخریبی آن مهم‌تر است، حتی اگر قرار باشد کشاورزی منطقه‌ای را برای همیشه تعطیل و شغل‌های جایگزین برای آن را تعریف کنیم.
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور تصریح کرد: من به‌عنوان یک کارشناس غیر اصفهانی، بدون هیچ تعصبی معتقدم که برای شهر اصفهان جریان دائم زاینده‌رود همانند اکسیژن است و باید توجه کنیم که فرونشست زمین عمر محدودی دارد و ما زمان زیادی نداریم و مقابله با آن اصلی‌ترین کار است.
وی با تأکید بر اینکه باید فرونشست زمین را پدیده ملی بدانیم، چراکه موضوعی مربوط به یک شهر و استان نیست، گفت: اکنون باید وضعیت آب‌های زیرزمینی شهر اصفهان به‌دقت مانیتور شود و از سوی دیگر ریسک فرونشست و نشست ساختمان‌ها را بررسی کنیم.
