۲۷ دشت اصفهان در رده ممنوعه اعلام شد/رتبه ۱۴ جهانی ایران در فرونشست زمین
بر اساس آمارها بیشترین سطح توسعه اراضی کشاورزی در بالادست و پایین‌دست سد زاینده رود بوده است و آمارها نشان می‌دهد که توسعه اراضی باغی در استان اصفهان به شدت افزایش یافته است و این امر موجب شده که از ۳۵ دشت استان ۲۷ دشت ممنوعه اعلام شود.
دکتر جهانگیر عابدی کوپایی، عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان در وبینار تخصصی فرونشست اصفهان، تصریح کرد: بر اساس آمارها روند برداشت آب های زیر زمینی به شدت در چهار دهه گذشته افزایش یافته است، به گونه ای که رتبه ایران در میان ۱۱۶ کشور دنیا از لحاظ برداشت آب ۱۴ جهانی گزارش شده است.
وی تعداد چاه‌های مورد بهره‌برداری کشور در این مدت را از ۴۷ هزار حلقه به بیش از ۷۶۳ هزار حلقه دانست و اظهار کرد: آمارهای جدید نشان می‌دهد که این تعداد به یک میلیون حلقه رسیده است و به این ترتیب میزان برداشت سالانه آب از منابع زیر زمینی از ۹ میلیارد متر مکعب به رقمی بیش از ۴۷ میلیارد متر مکعب رسیده و این عدد یعنی تعداد چاه‌ها ۱۶ برابر و میزان برداشت ۵ برابر شده است.
عابدی کوپایی با اشاره به آمارهای وزارت نیرو، خاطر نشان کرد: ۴۵ درصد چاه‌های موجود در کشور غیر مجازند و تحقیقات نشان دهنده آن است که میزان برداشت آب از تغذیه استراتژیک آب زیر زمینی سالانه ۵ میلیارد متر مکعب است. در سال ۹۰ نیز آمارها نشان می دهد که تقریبا ۱۲۰ میلیارد متر مکعب از آب استاتیک منابع آب زیر زمینی استفاده کردیم. اگر کل ذخایر کشور را ۵۰۰ میلیارد متر مکعب در نظر بگیریم، حدود یک چهارم این ذخایر آبی را که باید برای نسل های آینده حفظ کنیم، تاکنون مصرف کرده‌ایم.
عضو هیات علمی گروه مهندسی آب دانشگاه صنعتی اصفهان با بیان اینکه این آمار در سال‌های اخیر از ۱۲۰ میلیارد متر مکعب به ۱۳۶ میلیارد متر مکعب رسیده است، یادآور شد: صدور بیش از ۱۵۰ هزار پروانه برای چاه‌های غیر مجاز، رایگان شدن آب کشاورزی، لغو تبصره ذیل ماده ۳ استفاده از چاه‌ها عاملی برای برداشت بی‌رویه آب بوده است.
این محقق دانشگاهی اضافه کرد: تقریبا ۵۶ درصد از ظرفیت سدهای کشور خالی بوده است و باعث شده که آب های سطی را از دست دهیم و به سمت استفاده بی رویه از آب های زیر زمینی برویم. در نتیجه ایران در کنار کشورهایی همچون امریکا، چین، هند، عربستان سعودی قرار گیرد که بیشترین میزان تخریب آبهای زیر زمینی را در قرن بیستم داشته اند.
به گفته وی از سال ۱۹۸۷ میلادی عربستان تصمیم گرفت از ذخایر استاتیک آب های زیر زمینی استفاده کند و این امر باعث شد که در سال ۲۰۰۰ این کشور به صادر کننده گندم تبدیل شود، ولی از سال ۲۰۱۲ ذخایر استاتیک این کشور رو به انحطاط گذاشت و هیچ آبی حتی در آب های ژرف وجود ندارد، به صورتی که از سال ۲۰۱۶ عربستان تبدیل به کشور ۱۰۰ درصد واردکننده گندم شد.
عابدی کوپایی اضافه کرد: این مثال به ما نشان می دهد که باید ۱۰۰ درصد از ذخایر آب های زیر زمینی را برای نسل های آینده باقی بگذاریم.
این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی اصفهان خاطر نشان کرد: آمار جدید نشان می‌دهد که کاهش سطح آب های زیر زمینی در مناطق مختلف کشور را از ۱۰ تا ۱۰۰ سانتی متر در سال با میانگین ۴۹ سانتی متر در سال در سراسر کشور داشته‌ایم و این امر موجب شده که شوری آب های زیر زمینی افزایش یابد و تقریبا ۶ حوضه اصلی کشور با خطر شوری بسیار بالا برای آبیاری روبرو هستند. این واقعیت افزایش فراوانی فرونشست زمین را به همراه دارد.
وی به وضعیت استان اصفهان اشاره کرد و گفت: افزایش شدید صنعتی در این استان را شاهدیم، به گونه ای که در میان ۱۵ مجتمع فولادسازی ایران، بزرگترین آن در استان اصفهان مستقر شده است و تولید بیش از ۶۰ درصد از فولاد کشور بر عهده این استان است.
وی ۴ شرکت پتروشیمی و ۴ نیروگاه سیکل ترکیبی به همراه ۵۵۰ صنعت آلاینده را از دیگر صنایع موجود در استان اصفهان نام برد و یادآور شد: عمده این صنایع در شعاع ۵۰ کیلومتری اصفهان قرار گرفته اند.
عابدی کوپایی با تاکید بر اینکه افزایش فعالیت صنعتی موجب مهاجرت مردم به شهر اصفهان شده است، افزود: استان اصفهان بعد از استان البرز دومین استان مهاجرت پذیر کشور به شمار می رود و عمده مهاجرت ها از استان های خوزستان، چهارمحال و بختیاری و لرستان بوده است.
به گفته وی بیشترین سطح توسعه اراضی کشاورزی در بالادست و پایین‌دست سد زاینده رود وجود داشته است و آمارها نشان می دهد که توسعه اراضی باغی در این استان به شدت افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه این روندهای فعالیت کشاورزی در بالادست و هم فعالیت صنعتی موجب شده که دیگر آبی در زاینده رود نداشته باشیم، ادامه داد: برداشت از آبهای زیر زمینی در حوضه گاو خونی با سرعت بالایی در حال افزایش است و میزان برداشت سالانه از آب های زیر زمینی در سال های قبل بین ۳۱۱ تا ۵۲۲ میلیمتر بوده که نشان می دهد روند تخلیه آبخوان و عدم تغذیه آن در سال‌های آتی باعث می شود که به سمت تخریب کامل آبخوان‌ها حرکت کنیم.
عابدی با تاکید بر اینکه از ۳۵ دشت استان اصفهان، ۲۷ دشت ممنوعه اعلام شده است، خاطر نشان کرد: تنها ۸ محدوده آزاد داریم و ۱۰ منطقه نیز ممنوعه بحرانی است.
وی شوری آب‌ها، کاهش محصولات کشاورزی، افزایش انرژی پمپاژ و فرونشست زمین را از پیامدهای برداشت بی رویه آب از منابع آبهای زیر زمینی عنوان کرد و گفت: در سال ۱۳۴۵ تعداد ۳۱ دشت از ۶۰۹ دشت کشور با بیلان منفی روبرو بود که این آمار در سال ۹۸ به ۴۰۹ دشت و در سال ۱۴۰۰ به ۴۶۸ دشت رسید.
