یک‌پنجم مساحت کشور در معرض خطر بیابان شدن
بر اساس گزارش‌های جهانی، بیابانی شدن کشورمان ۱۰ سال نزدیک‌تر شد و از سال ۲۰۶۰ به سال ۲۰۵۰ تقلیل یافت.
وزنامه همشهری نوشت: بیابان‌زایی هر روز بیشتر و دامنه وسیع‌تری از کشور را درگیر می‌کند. در سایه خشکسالی و تغییر اقلیم که طی دهه‌های اخیر پدید آمد، روند بیابانی شدن ایران سرعت گرفت. طبق محاسبات سازمان منابع طبیعی و به اعلام مسعود منصور، رئیس این سازمان، «هم‌اکنون ۳۲میلیون هکتار از اراضی کشور در معرض بیابان شدن است.» این عدد یعنی یک‌پنجم مساحت کشور در خطر بیابان شدن است.
مسعود منصور، در این‌باره می‌گوید: در عرصه داخلی طرح‌های بیابان‌زدایی کاملا موفق عمل کرده‌اند. البته این به معنی پایان کار نیست. ۷۰ درصد ریزگرد‌هایی که وارد ایران می‌شوند منشأ خارجی دارند و ۳۰ درصد آن‌ها از کانون‌های داخلی برخاسته‌اند.
به‌گفته منصور، تاکنون ۱.۵ میلیون هکتار از عرصه‌های بیابانی کشور تبدیل به جنگل شده و در برنامه‌های کنترل ریزگرد خوزستان و ایلام نیز اقدامات مناسب انجام گرفت و بسیاری از کانون‌های خیزش ریزگرد کنترل شد. بدین‌ترتیب کانون‌های داخلی بسیار کمتر از گذشته منشأ ریزگرد هستند. در مورد کانون‌های خارجی نیز جلسه کارگروه ملی مقابله با ریزگرد برگزار شد و سازمان منابع طبیعی هم از طریق وزیر جهادکشاورزی از دولت خواست، دیپلماسی کنترل گردوغبار درخصوص کانون‌های خارجی گردوغبار بیش از گذشته فعال شود و کانون‌های ریزگرد کشور‌های همسایه تثبیت شوند تا ایران کمتر با هجوم گردوغبار مواجه شود.
اجماع جهانی مقابله با بیابان‌زایی
کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی ملل متحد مقابله با بیابان‌زایی و کاهش اثرات خشکسالی در کشور‌های مبتلا به این پدیده به‌ویژه در آفریقا را از طریق اعمال اقدام مؤثر در اولویت دارد. ایران سومین کشوری است که این کنوانسیون را امضا کرد و از سال ۱۳۷۵ به آن پیوست. سازمان منابع طبیعی نیز در این کنوانسیون مسئولیت اجرایی نهاد هماهنگ‌کننده ملی را از سوی کمیته ملی مقابله با بیابان‌زایی دارد. این سازمان تاکنون با تهیه ۶ گزارش ملی، نسبت به تدوین برنامه هدف‌گذاری شده برای خنثی‌سازی تخریب سرزمین تا سال ۲۰۳۰ اقدام کرد. طبق برنامه‌ریزی‌ها و اصول مدون کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی ملل متحد، قرار است تا سال ۲۰۳۰، بیابان‌زایی و معضلات مربوط به آن در مناطق درگیر ازجمله خاورمیانه برطرف شود.
بیابانی شدن ایران در سال ۲۰۵۰
روند بیابانی شدن ایران ۱۰ سال نزدیک‌تر شده است. نخستین هشدار در این زمینه به ۱۳آذر۱۳۹۴ و زمانی بازمی‌گردد که ناسا گزارشی در خصوص گرمایش جهانی و خشکسالی در ۳۰ سال آینده را منتشر کرد.
براساس این گزارش ۴۵ کشور جهان در معرض خشکسالی شدید هستند. در این فهرست ایران در رتبه چهارم قرار داشت. ناسا اعلام کرد: خشکسالی بر بخشی از کشور‌های جهان ازجمله ایران سایه خواهد انداخت. سال ۹۶، ناسا عدد رسیدن به شرایط بسیار گرم در ایران را ۲۰۶۰ اعلام کرد که ایران شرایط بیابانی وسیع را تجربه می‌کند. اما این مرجع رصد جهانی، در گزارش ۳ هفته پیش خود عدد رسیدن به گرمایش بیش از حد برای ایران را از سال ۲۰۶۰ به ۲۰۵۰ تقلیل داد و اعلام کرد: برخی نقاط جهان تا سال۲۰۵۰ بیش از اندازه گرم خواهند شد. از سال۲۰۵۰ در جنوب آسیا، حومه خلیج‌فارس ازجمله ایران، عمان، کویت و کشور‌های حاشیه دریای سرخ مانند مصر، عربستان سعودی، سودان، اتیوپی، سومالی و یمن، دمای هوا در طول سال بیش از حد تحمل موجودات زنده خواهد شد.
وضعیت مالچ‌پاشی در کشور
مالچ‌پاشی یکی از راه‌حل‌های اجرایی در برابر توسعه کانون‌های ریزگرد است که در بیابان‌های ایران انجام می‌شود. به‌گفته رئیس سازمان منابع طبیعی کشور، در سال‌های اخیر با کمک نهاد‌های علمی، شاخص‌های مالچ‌پاشی اصلاح شد و به موجب آن شاخص‌های قبلی که براساس آن در ۱۱استان معادل ۸۰۰۰هکتار مالچ‌پاشی انجام می‌شد، اصلاح شد و درحال حاضر فقط در ۵ استان معادل با ۳۰هزار هکتار مالچ‌پاشی انجام می‌شود.
البته فعالیت مالچ‌پاشی فقط در مناطقی که تپه‌های شنی فعال رونده هستند و اگر بلافاصله مهار نشوند اراضی کشاورزی، جاده‌ها و راه‌آهن را مسدود می‌کنند، انجام می‌شود که این محدوده ۳۰هزار هکتار مساحت دارد. مهم‌ترین نکته جایگزین مالچ‌های غیرنفتی است که ۳ پروژه مشترک با معاونت علمی فناوری داریم و بعضی از این پروژه‌ها به‌صورت پایلوت هم سال گذشته اجرا شد و بسیار موفق بوده است. به‌طور مثال در ۵۰هزار هکتار اراضی کشور مالچ‌پاشی غیرنفتی بر مبنای مالچ رُس و خاک‌پوش‌های گیاهی انجام دادیم که بسیار موفق بود.
به‌گفته رئیس سازمان منابع طبیعی، شیب مالچ‌پاشی در کشور بسیار کاهشی است و کاهش عوارض زیست‌محیطی به قوت دنبال می‌شود تا به نقطه صفر برسد.
