فرونشست اصفهان؛ خطری جدی برای میراث فرهنگی
یکی از مهم ترین آسیب های فرونشست زمین، صدمه دیدن بناهای تاریخی است؛ چراکه ممکن است ترک برداشتن بدنه این بناها قابل جبران نباشد.
به گزارش خبرنگار ایمنا، در روزهای گذشته انتشار اخباری مبنی بر جدی شدن هرچه بیشتر فرونشست زمین در اصفهان نگرانی‌های بسیاری برای فعالان میراث فرهنگی ایجاد کرده است. چراکه آثار تاریخی نیز از خطر این فرونشست در امان نمی‌ماند. در همین رابطه حسین حجتی، مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اصفهان گفته بود: «بررسی اولیه نشان دهنده آن است که پل چوبی، یکی از پنج پل تاریخی شهر اصفهان، نشست نامتقارن دارد؛ یعنی فرونشستِ یک سمت رودخانه با فرونشستِ سمت دیگر یکسان نیست و این خطرش زیادتر است. ترکی که در پل خواجو ایجاد شده و گفته می‌شود مرتبط با خودِ سازه است نیز مربوط به فرونشست‌های دو طرف پل است. پل خواجو نیز در دو طرف، نشست‌های نامتقارن داشته است.»
اصفهان که روزی به مادی های پر آب و زاینده رود جاری‌اش شناخته می‌شد، این روزها از سردمداران فرونشست زمین محسوب می‌شود؛ این استان بر اساس آمار سال ۹۹ رتبه اول فرونشست در ایران را دارد، این در حالی است که سال ۹۵ در رتبه دهم قرار داشت. با وجود اینکه شدت فرونشست در نقاط مختلف اصفهان یکسان نیست و به عوامل مختلفی چون نوع و کیفیت خاک، جنس رسوبات و … بستگی دارد؛ اما آنچه اهمیت دارد این است که میراث تاریخی هر شهر مهم‌ترین نقش را در حیات فرهنگی آن ایفا می‌کند و وجود این فرونشست خطر بزرگی برای میراث تاریخی اصفهان و در نتیجه حیات فرهنگی این شهر محسوب می‌شود.
کارشناسان وزارتخانه‌های مختلف به نتیجه برسند
محمد حسین ریاحی، اصفهان شناس درباره تأثیر این فرونشست‌ها بر آثار تاریخی اصفهان، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در اصفهان آثار تاریخی فوق‌العاده مهمی وجود دارد که بر اثر این فرونشست‌ها آسیب دیده‌اند و اگر از طرف سازمان‌های مربوطه پیگیری صورت نگیرد، خسارت زیادی به این آثار وارد می‌شود، این یک مصیبت بزرگ است. بنابراین باید کارشناسانی که در وزارتخانه‌های مرتبط مشغول فعالیت هستند، نشست‌هایی برگزار کنند تا به نتایجی برسند و آنها را عملی کنند. هرچه آسیب‌های وارده به آثار تاریخی وسیع‌تر باشد، بنیان این بناها بیشتر متزلزل می‌شود، در نتیجه چیزی از آن سازه‌های زیبا و شکیل که قرن‌ها پابرجا بوده، باقی نمی‌ماند.
وی می‌افزاید: با توجه به اینکه اصفهان همواره در کنار رودخانه جاری قرار داشته و مردم به اراضی و فضاهای آبخیز دسترسی داشتند می‌توان گفت پیش از این یک باغ شهر بوده است؛ همین مفهوم این نکته را می‌رساند که اراضی معمولاً از آب بهره مند می‌شده و این بهره مندی در طول تاریخ به این شهر طراوت و زیبایی را هدیه می‌داد.
این اصفهان شناس درباره گذشته جغرافیایی این استان اصفهان، اظهار می‌کند: در سال‌های اخیر به ویژه در توسعه یافتگی‌ای که صورت گرفت، چه اصفهان و چه مناطق اطراف که عمدتاً در آنها کشاورزی انجام می‌شده، جنبه‌های صنعتی و مسکونی پیدا کرد و همین موضوع باعث شد جمعیت زیادی که بسیاری از آنها مهاجر بودند، در دشت‌های متعدد اصفهان و اطراف آن ساکن شوند.
ریاحی ادامه می‌دهد: این توسعه یافتگی با ساختن شهرهایی همچون شاهین شهر از سال‌های دور شروع شد و به تدریج شهرک‌های بیشتری به وجود آمد. همچنین به وجود آمدن کارخانه‌های زیاد و دگرگونی کارکرد اراضی، به خصوص اینکه تسهیلات کشاورزی جای خود را به تسهیلات صنعتی داد و علاوه بر آن خشکسالی و کم آبی‌ها تأثیرات بسیار مخربی بر روی استان اصفهان گذاشت و باعث نشست‌ها و دگرگونی‌هایی در خاک شد. اکنون نیز مشخص است که این شهر در معرض تهدید است و شکاف‌ها و فرونشست‌هایی که امروزه رخ می‌دهد، اثباتی برای این تهدید به حساب می‌آید.
فرونشست برای بناهای تاریخی یک هشدار است
شهریار ناسخیان، استاد مرمت و احیا بناها و بافت‌های تاریخی در گفت و گو با خبرنگار ایمنا، اظهار می‌کند: وقتی سطح آب‌های زیر زمینی پایین می‌آید، فرونشست رخ می‌دهد. این موضوع در رابطه با اصفهان بسیار شدید است وقتی مرکز اصلی شهر، یعنی زاینده رود مدت بسیار طولانی خشک شده می‌ماند، لایه‌های خاک به تدریج جمع شده و در نهایت فرونشست رخ می‌دهد.
وی ادامه می‌دهد: چنین فرونشستی تأثیر بسزایی بر روی تمامی بناهای تاریخی اصفهان خواهد گذاشت. بخش‌های مختلف از مناطق خاکی اصفهان هم لایه‌های متفاوتی دارند و این موضوع باعث می‌شود شدت این پدیده در نقاط مختلف یکسان نباشد. اما در هر صورت فرونشست برای ابنیه تاریخی یک هشدار است و باید نگران این مسئله بود.
