کاهش ۵۴ درصدی بارندگی آژیر خشکسالی را در خراسان شمالی به صدا در آورد
کاهش ۵۴ درصدی میزان بارندگی استان خراسان شمالی در سال زراعی جاری از یک سو و به دنبال آن کاهش آبگیری ۴۵ درصدی سدها به عنوان منابع ذخیره آبی پشتوانه کشاورزی، درآستانه کاشت محصولات بهاری آژیر قرمز خشکسالی را بر سر کشاورزان این خطه شمالشرق کشور فرود آورد.
به گزارش خبرنگار ایرنا، براساس گزارش رسمی سازمان جهاد کشاورزی به دلیل بروز خشکسالی در سال زراعی جاری یا همان سال آبی در این استان ( مهر ۹۹ تا فروردین ماه ۱۴۰۰) تاکنون صرفا در بخش دیمرازی ۳۸ هزار هکتار از اراضی دیمزاری کشت غلات شامل جو و گندم موسوم به کشت پاییزه که ۳۰ درصد از کل اراضی دیمزار استان را شامل می شود به طور کامل از بین رفت که خسارت سرانگشتی همین یک قلم در حوزه کشاورزی به ۶۲۰ میلیارد ریال می رسد.
علاوه بر آن با گسترش دامنه خشکسالی، کشاورزان برای کاشت محصولات بهاره که شامل از ۱۰ نوع محصول غلات، صیفی جات و برنج می شود با تردید مواجه کرد و در همان ابتدای کار تاکنون حدود نیمی از این کشاورزان به دلیل کاهش میزان بارندگی و آبگیری سدها و عدم اطمینان به وضعیت آبی در ماه های پیشرو، تصمیمی برای کشت بهاره نگرفتند و به احتمال نیز از کاشت این محصولات صرفنظر کنند.
افزایش سطح هشدارها برای کاهش سطح کاشت محصولات بهاره
اگرچه سر خشکسالی در این استان به دلیل آنچه که کارشناسان حوزه کشاورزی و منابع طبیعی از آن به عنوان تغییر اقلیم یاد می کنند به حداقل یک دهه گذشته بر می گردد ، ولی در سال جاری به خصوص در نیم فصل دوم سال زراعی دامنه خشکسالی نسبت به سنوات گذشته افزایش یافت به طوری که از حالا سازمان جهاد کشاورزی استان به بهاره کاران توصیه کرد تا از کشت محصولات آب بر چون صیفی جات شامل گوجه فرنگی، پیاز، خیار، خربزه به ویژه برنج که در بخشی از مناطق این استان به خصوص مانه و سملقان و پایین دست سد شیرین دره سالهاست ریشه دوانده به دلیل کم آبی و احتمال تدوام این روند در نیم سال دوم خودداری کنند.
براساس آمار رسمی از ۲۶۰ هزار هکتار اراضی زراعی در استان خراسان شمالی همساله حدود ۶۰ تا ۷۰ هزار هکتار از این اراضی زیر کشت محصولات بهاره قرار می گیرد که پیش بینی می شود به دلیل کم آبی و خشکسالی حاکم بر منطقه در سال زراعی بیش از نیمی از این مزارع زیر کشت قرار نگیرد و اراضی آن رها شود.
کاهش ۵۴ درصدی باران
رییس اداره پیش بینی هواشناسی خراسان شمالی گفت: میزان بارندگی در استان از ابتدای سال آبی جاری( مهر ۹۹) تا ۲۰ فروردین ماه امسال نسبت به مدت مشابه پارسال ۵۴ درصد کاهش یافت به طوری که در این مدت صرفا ۹۴.۱ درصد باران در ایستگاههای باران سنجی استان به ثبت رسید.
مهری هاشمی دوین در گفت و گو با ایرنا افزود : بیشترین میزان کاهش بارندگی استان در ایستگاه جاجرم به میزان ۷۰ درصد بوده است، بارندگی در بجنورد هم نسبت به سال آبی قبل ۵۲.۸ درصد کاهش دارد.
رییس اداره پیش بینی هواشناسی استان خراسان شمالی با اشاره به این که میزان بارندگی ها در قریب به اتفاق ایستگاه ها، کاهش دارد افزود: میزان کاهش بارش در استان قابل ملاحظه است و بر اساس پیش بینی ها تا دو هفته دیگر هم بارش خوب و قابل ملاحظه ای نخواهیم داشت ،ولی پیش بینی می شود تا میزان بارش باران اردیبهشت ماه در این استان در حد نرمال برسد.
کاهش ۴۵ درصدی آبگیری سد ها قوز بالا قوز
معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی گفت: اکنون کمتر از ۵۲ درصد مخازن سدهای استان پر است که این رقم نسبت به مدت مشابه پارسال حدود ۹.۳ درصد کاهش نشان می دهد به طوری که اکنون ۱۲۱.۳۷ میلیون مترمکعب آب در سدهای استان ذخیره شده است و این ذخیره سدها در مدت مشابه سال قبل ۱۳۳ میلیون متر مکعب بود.
وحید واسطه اظهار داشت: میزان ورودی آب به سدهای استان در سال آبی جاری حدود ۴۵ درصد نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته کاهش دارد به طوری که در بازه زمانی اول مهر پارسال تا ۲۶ فروردین ماه امسال، ۵۲.۴ میلیون مترمکعب آب وارد سدهای استان شد و این رقم در مدت مشابه سال ماقبل آن ۹۵.۱۴ میلیون مترمکعب بوده است.
وی خاطرنشان کرد: در سال آبی جاری، ۳۹.۲ میلیون مترمکعب آب از سدهای استان خارج شد که این رقم هم نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته که ۷۸ میلیون متر مکعب آب از سد ها برای استفاده کشاورزی خارج شد، با کاهش ۵۰ درصد مواجه شد.
وی خاطرنشان کرد: امسال به علت کاهش شدید بارندگی، آب ورودی به مخازن سدهای استان کاهش یافته است.
وی تصریح کرد: میزان بارندگی در سال آبی جاری مهر ۹۹ تا ۲۶ فروردین ماه امسال، در ایستگاه های آب منطقه ای ۱۲۰ میلی متر ثبت شد که این رقم در مقایسه با زمان مشابه سال آبی پیش ۵۲ درصد و نسبت به بلندمدت ۳۷ درصد کاهش یافت.
خشک شدن ۳۸ هزار هکتار اراضی غلات دیم
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: کاهش بارندگی و خشکسالی ۳۸ هزار هکتار از اراضی دیمزار غلات ( جو و گندم ) خراسان شمالی را نابود کرد و بر اساس بررسی کارشناسی حدود ۳۶ هزار هکتار از اراضی دیمزار مربوط به گندم و مابقی نیز مزارع کشت جو است که به طور کامل به دلیل کاهش بارندگی و خشکسالی از بین رفت.
عبدالله یوسفی اظهار داشت: در سال زراعی جاری ۱۸۶ هزار هکتار از اراضی کشاورزی استان خراسان شمالی زیر کشت گندم و جو آبی و دیم قرار گرفت که ۱۱۸ هزار هکتار از این اراضی را دیمزارهای گندم و جو تشکیل می هند که بیشترین خسارت مربوط به دیمزار گندم است.
وی دیمزارهای گندم استان را حدود ۹۸ هزار هکتار و جو را حدود ۲۰ هزار هکتار اعلام کرد و اظهار داشت : با احتساب قیمت گندم حدود ۶۲۰ میلیارد ریال به کشاورزان دیمکار گندم و جو استان خراسان شمالی در سال زراعی جاری خسارت وارد شد.
وی میانگین برداشت گندم دیم را در این استان یک تن و جو را حدود ۹۰۰ کیلوگرم اعلام کرد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی افزود: علاوه بر کشتزارهایی که بر اثر نبود بارش باران از بین رفت، بخش دیگری از دیمزار ها سطح سبز خوبی دارد که برای ادامه رشد گیاه به باران نیاز دارد، و هم اینک کشاورزان برای ادامه رویش این محصولات چشم به آسمان دوخته‌اند.
وی اظهار داشت: اگر در روزهای آینده بارش باران داشته باشیم و دمای هوا نیز متعادل باشد دیمزار های که تا حدودی از رشد مناسبی برخوردار بوده است به دانه خواهد نشست و در صورت عدم بارش احتمال افزایش سطح خسارت های ناشی از خشکسالی در دیمزارهای گندم و جو وجود دارد.
نصف شدن کشت بهاره
مدیر امور زراعت سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی گفت: کاهش ۵۴ درصدی بارش باران و کمبود منابع آبی، کشت و کار بهاره در اراضی این استان به نصف رسید و کشاورزان در سال زراعی جاری در فصل بهار نسبت به کشت برخی از محصولات زراعی که هر ساله طبق تقویم می کاشتند تجدید نظر کردند.
پژمان شهابی سطح اراضی زراعی در استان را ۲۶۱ هزار هکتار عنوان کرد و افزود: بدون احستاب سطح زیر کشت غلات پاییزه و بهاره ، ۷۰ هزار هکتار از اراضی این استان زیر کشت سایر محصولات بهاره است که کاهش باران سطح اراضی زیر کشت را تحت تاثیر قرار داده است.
وی افزود: هنوز آمار دقیقی از سطح زیر کشت تمامی محصولات بهاره در استان را نداریم و پس از فصل کشت این آمار نهایی خواهد شد، اما طبق پیش بینی ها سطح زیر کشت اراضی دیم بسیار کاهش خواهد یافت و اراضی آبی نیز تحت تاثیر کمبود منابع آبی قرار گرفته است.
به گفته وی از ۲۶۱ هزار هکتار اراضی کشاورزی استان ۱۴۷ هکتار دیم و ۱۱۴ هزار هکتار آن آبی است.
به گفته وی بیشتر سطوح اراضی آبی به کشت محصولاتی از قبیل غلات شامل گندم و جو، گیاهان صنعتی از جمله پنبه، چغندرقند، آفتابگردان و محصولات علوفه‌ای شامل یونجه و ذرت اختصاص دارد و بیشترین اراضی دیم نیز مربوط به گندم، جو و حبوبات است.
رشد نرخ بیکاری
صرفنظر از مسایل حاشیه ای که ناشی از خشکسالی در استان خراسان شمالی از قبیل کاهش سطح درآمدی خانوارهای روستایی که کسب و کارشان وابسته به این حوزه است و پیش از این نیز پایین ترین درآمد خانوارهای روستایی کشور را با خود یدک می کشیدند، به دنبال خواهد داشت، این کاهش کشت و زرع در استان ناشی از این معضل دیرینه نرخ رشد بیکاری را نیز در این خطه شمالشرق که نشانه های آن با افزایش ۱.۵ درصدی نرخ بیکاری یکساله سال ۹۹ نسبت به ۹۸ و حتی رشد یک درصدی این نرخ زمستانه بروز کرد و افزایش این نرخ می تواند جوانان بیشتری را از این استان به استان های شمالی و پایتخت به عنوان کارگران فصلی روانه کند.
طبق گزارش رسمی هم اکنون بیش از ۲۰ هزار نیروی کار استان خراسان شمالی که بیشتر آنها را نیروهای جوان تشکیل می دهند به دلیل کسادی بازار کشاورزی به عنوان محور اصلی توسعه این استان و به نتیجه نرسیدن سرمایه گذاری های بزرگ صنعتی در این استان هر ساله برای سیر کردن شکم خود و خانواده شان روانه استان های شمالی و پایتخت کشور می شوند که خود مسایل اجتماعی زیادی را تاکنون به دنبال داشته است.
براساس گزارش مرکز آمار ایران نرخ بیکاری ۱۲ ماهه سال ۹۹ استان خراسان شمالی به ۱۰.۶ درصد رسید که این نرخ در سال قبل از آن (۹۸) حدود ۹.۱ درصد بود و علاوه بر آن نرخ بیکاری زمستانه این استان در سال ۹۹ به ۱۰.۶ درصد رسید که در مدت مشابه سال قبل این نرخ ۹.۷ درصد بود.
سر باز کردن تنش های اجتماعی و آبی
اگرچه سابقه آماری نسبت به بروز تنش های اجتماعی ناشی از کمبود آب در استان خراسان شمالی در یک دهه اخیر وجود ندارد، ولی به طور جسته گریخته بعضا شاهد درگیری و تنش های اجتماعی ناشی از کم آبی در این استان بودیم و بعضا نیز پرونده های زیادی در دوایر قضایی و حتی شوراهای حل اختلاف در این ارتباط تشکیل شد و برخی از این پرونده ها نیز با ریش سفیدی بزرگان محل به صلح و سازش رسیده است و در سال جاری نیز نشانه های این تنش اجتماعی ناشی از کم آبی خود را از حالا با درگیری دامداران خراسان شمالی با دامداران استان همجوار ( سمنان) در اراضی مانه و سملقان در غرب بجنورد مرکز استان و ورود غیر دامهای این استان به مناطق حفاظت شده از حالا خود را بروز داد.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: خشکسالی و کاهش بارندگی و گرانی علوفه دامی را عاملی برای چرای غیرمجاز دامداران در مراتع و مناطق حفاظت شده استان اعلام کرد.
محمدحسین صالحی اظهار داشت: دامداران مکلف هستند تا در زمان مشخص دام خود را از مراتع خارج کنند، اما در روزهای اخیر شاهد بازگشت دوباره آنان به مراتع هستیم و این امر محیط بانان را عاصی کرده است.
وی بدون ذکر تعداد برخورد با تعلیف غیرمجاز دام در عرصه های طبیعی خاطرنشان کرد: در یک هفته اخیر شاهد هجوم دامداران به مراتع در مناطق تحت مدیریت حفاظت محیط زیست در «قرخورد» شهرستان مانه و سملقان، «سالوک» در شهرستان اسفراین و «میاندشت» در شهرستان جاجرم هستیم.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی گفت: حضور دام در این فصل سبب خسارت و ضربه به پوشش گیاهی و تهدید برای مراتع محسوب می شود و علاوه بر آن حضور دام و سگ های چوپانان در فصل زادآوری حیات وحش سبب ناامن شدن زیستگاه ها برای حیوانات می شود.
صالحی گفت: محیط بانان در عرصه ها حضور دارند و با چرای غیرمجاز مقابله می کنند اما تعداد کم نیروها و هجوم دام ها سبب شده تا زمان کار از دست محیط بانان خارج شود.
فرمانده یگان حفاظت اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان شمالی خاطرنشان کرد: گرانی نهاده های دام سبب شده تا دامداران دام خود را در شرایط چرا تغذیه کنند.
استان خراسان شمالی ۳۴۴ هزار هکتار اراضی کشاورزی دارد که حدود ۳۰۰ هزار هکتار از این اراضی زیرکشت ۳۳ محصول زراعی و مابقی نیز نیز کشت ۲۶ نوع محصول باغی قرار دارد و سالانه حدود ۱.۵ میلیون تن محصول زراعی و باغی در این استان برداشت می شود که ارزش اقتصادی در سال به بیش از ۸۰ هزار میلیارد ریال می رسد.
حدود ۸۲ هزار بهره بردار بخش کشاورزی در استان خراسان شمالی محسوب می شوند که با احتساب جمعیت تحت پوشش حدود ۳۰ درصد از جمعیت حدود ۹۰۰ هزار نفری این استان در بخش کشاورزی اشتغال دارند که سهم این بخش در اشتغال استان حدود ۳۶.۵ درصد است.
