از بحران برداشت آب‌های زیرزمینی تا احتمال افزایش آتش‌سوزی جنگل‌ها
وضعیت بحرانی برداشت آب‌های زیرزمینی، محافظت از تنوع زیستی در انتظار بودجه، لزوم تعیین سیاست تشویقی برای اسقاط آلاینده‌های متحرک، ممنوعیت غذادهی به گونه‌های جانوری، ورود پساب شهری و روستایی عامل فشار بر منابع آبی و احتمال افزایش آتش‌سوزی جنگل‌ها در سال آینده را در بسته خبری محیط زیست ایمنا بخوانید.
به گزارش خبرنگار ایمنا، علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی در نشست تخصصی فرونشست زمین در اصفهان در رابطه با پدیده فرونشست، اظهار کرد: در استان‌های خراسان رضوی، فارس و کرمان میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی به حد بحران رسیده است، پدیده فرونشست پرمخاطره‌ترین پدیده زیست محیطی در کشور است و تشدید این پدیده در کنار وجود جمعیت زیاد در شهرها و وجود بافت فرسوده ایجاب می‌کند تا با یک رویکرد علمی در خصوص این پدیده مطالعه کنیم و نباید اجازه دهیم که مهار فرونشست رنگ و بوی سیاسی به خود بگیرد.
وی با بیان اینکه فرونشست تبدیل به یک بحران ملی شده است و نباید تنها در چارچوب یک استان به آن نگاه کرد، افزود: فرونشست حرکت رو به پایین زمین به صورت تدریجی و ناگهانی است که در گسترده وسیعی بر اثر عوامل طبیعی و یا غیر طبیعی رخ می‌دهد. علت اصلی بروز این پدیده افت سطح آب‌های زیر زمینی است که در سال‌های اخیر استان اصفهان با آن درگیر است.
رئیس بخش زلزله‌شناسی مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه هر چه ضخامت لایه خاک بیشتر باشد، فرونشست در آن منطقه بیشتر می‌شود، ادامه داد: شرط فرونشست زمین علاوه بر افت آب‌های زیر زمینی، ریز دانه بودن خاک است؛ به این معنا که هر چه آبخوان دارای خاک ریز دانه باشد، میزان نشست بیشتر می‌شود. از این رو در بررسی فرونشست زمین باید دو پارامتر تراکم آبرفت و کنترل نشست سطح زمین مورد توجه قرار گیرد.
وی در رابطه با تجربه موفق سایر کشورها در مهار فرونشست اظهار کرد: یکی از نمونه‌های موفق مهار فرونشست کشور ژاپن است. در سال ۱۹۶۵ در حاشیه توکیو فرونشست ۱۲ سانتی‌متری گزارش شده بود که با اقدامات مهندسی اکنون نرخ فرونشست در این منطقه به صفر رسیده است.
بیت‌اللهی با تاکید بر اینکه کل ایران درگیر پدیده فرونشست است، خاطرنشان کرد: این پدیده در کشور ما از سال ۱۳۵۵ گسترش یافته است و تاکنون ۱۳۵ هزار متر مکعب آب زیرزمینی از دست داده‌ایم و در خراسان رضوی، فارس و کرمان میزان برداشت از آب‌های زیرزمینی به حد بحران رسیده است.
محافظت از تنوع زیستی کشور همچنان در انتظار بودجه است!
حسن اکبری معاون تنوع زیستی سازمان محیط زیست در رابطه با بودجه بخش پایش و حفاظت از تنوع زیستی کشور گفت: در حالی که شرایط تغییر اقلیم و خشکسالی و فعالیت‌های توسعه‌ای از جمله جاده‌سازی‌ها، معدن‌کاوی‌ها و …, فشار زیادی را بر زیستگاه‌ها و و به‌ویژه گونه‌های در حال انقراض کشور وارد کرده است، بودجه‌ای که هر سال برای این بخش در نظر گرفته می‌شود بسیار کم است و پاسخگو حفاظت از مناطق چهارگانه نیست.
وی ادامه داد: مشکل دیگری که در تأمین بودجه بخش حفاظت از تنوع زیستی وجود دارد این است که همین اعتبارات محدود نیز بسیار دیر ابلاغ می‌شود؛ در سال ۱۴۰۰ با وجود گذشت ۱۰ ماه از این سال هنوز هیچ مبلغی برای پایش و حفاظت از تنوع زیستی کشور ابلاغ نشده است.
معاون تنوع زیستی و محیط زیست طبیعی سازمان محیط زیست با تأکید بر اینکه بسیاری از فعالیت‌ها در زمینه حفاظت از گونه‌های جانوری فصلی است، تصریح کرد: به عنوان مثال سرشماری پستانداران بزرگ در اواخر پاییز انجام می‌شود، سرشماری پرندگان آبزی عموماً در دی‌ماه انجام می‌شود و بیماری‌های حیات وحش نیز که مهار آنها بسیار پرهزینه است ممکن است در هر فصلی از سال رخ دهد که مقابله با آن نیاز به تخصیص فوری اعتبارات است.
وی اضافه کرد: محافظت از هر قسمت از مناطق حفاظت شده نیاز به برنامه مدونی دارد که با بودجه‌ای که از سال‌های گذشته به ما تخصیص داده شده است، توانسته‌ایم برای نصفی از تعداد ۳۰۹ منطقه حفاظت شده برنامه‌ریزی کنیم و برای برنامه‌ریزی و مدیریت در سایر مناطق، همچنان در انتظار پرداخت نقدینگی هستیم.
اکبری با اشاره به اینکه بودجه این بخش در بودجه پیشنهادی سال ۱۴۰۱ افزایش داشته است، گفت: بخش زیادی از بودجه‌ای که به ما تخصیص داده می‌شود صرف تهیه و نوسازی تجهیزات می‌شود. محیط‌بانان در شرایط سخت برای پیمایش مسیرهای طولانی و حفاظت از مناطق نیاز به موتورسیکلت و خودرو دارند و در حال حاضر وسایل حمل و نقل محیط‌بانان، به ویژه خودروها، فرسوده و پر استهلاک است و هم تعداد آنها بسیار کم است.
وی خاطرنشان کرد: اگر افزایش بودجه‌ای که در سال ۱۴۰۱ برای حفاظت از تنوع زیستی در نظر گرفته شده است تأیید و به موقع پرداخت شود، فقط می‌تواند تا حدودی به نوسازی ناوگان حمل و نقل سازمان محیط زیست کمک کند.
دولت برای اسقاط آلاینده‌های متحرک سیاست تشویقی در نظر بگیرد
مهدی پیرهادی رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران با بیان اینکه با عدم اسقاط خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، در سال‌های آینده وضعیت ناهنجاری را شاهد خواهیم بود، اظهار کرد: دولت باید سیاست‌های تشویقی را برای خروج منابع آلاینده متحرک انجام دهد، آلودگی هوا از جمله اولویت‌های محیط زیستی در تهران است و شهردار تهران نیز به این موضوع اهتمام دارد.
وی با اشاره به اینکه صنایع، خودروهای سنگین، موتورسیکلت‌ها و غیره نقش و سهم متفاوتی در آلودگی هوا دارند، ادامه داد: بیش از ۱۸ دستگاه و سازمان در حوزه کاهش آلودگی هوا مسئولیت دارند که در این بین شهرداری تهران هم در این حوزه وظایفی دارد و موضوعاتی را باید پیگیری کند.
رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران، توسعه و گسترش فضای سبز را از فعالیت‌های شهرداری تهران در حوزه رفع آلودگی هوا دانست و افزود: برای تحقق این امر، در مناطق ۱۶، ۱۷ و ۹ تاکنون سه باغ در دستور کار خرید فرار گرفته شده تا مورد استفاده عموم قرار گیرد.
وی با تاکید بر اینکه در موضوع آلودگی هوا، مهمترین مسئله عدم خروج خودروهای فرسوده است، اظهار کرد: هشت میلیون موتورسیکلت و خودرو در تهران داریم که چند میلیون از آن فرسوده هستند.
پیرهادی با بیان اینکه دولت باید سیاست‌های تشویقی را برای خروج منابع آلاینده متحرک انجام دهد، گفت: اتوبوس‌ها و تاکسی‌ها هم وضعیت خوبی ندارند علاوه بر این صنایع نیز بخشی از آلایندگی را تولید می‌کنند که خطر آفرین است و باید سهم همه منابع آلاینده کننده هوا، مشخص شود. اختلاف نظر در سهم این آلاینده‌ها وجود دارد اما به دنبال این هستیم که آمارها و درصد هر کدام از منابع آلاینده هوا مشخص شود.
وی ادامه داد: درباره آلودگی آب نیز تاکید کرد و گفت: کیفیت آب در شهر تهران یکی از موضوعات کلیدی این دوره است؛ آب تهران در وضعیت مناسبی است اما مخاطراتی در این حوزه وجود دارد که نسبت به رفع آن اقدام شده و قرار است برای خرید دستگاهی برای سنجش کیفیت آب، اقداماتی انجام شود.
رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران با بیان اینکه موضوعاتی هم از سوی فعالان محیط زیست مطرح می‌شود که در حال بررسی و رفع آنها هستیم، افزود: در موضوع آب‌های روان نیز پیگیرهایی در حال انجام است و مبحث ۱۶ مقررات ملی ساختمان را دنبال می‌کنیم که موضوع مهمی در محیط زیست و حوزه‌ای و فاضلاب است. در چند سال گذشته نسبت به اجرای مبحث ۱۶ و ۱۹ مقررات ملی ساختمان که مباحث مهم محیط زیستی هستند، کم توجهی شده است.
وی گفت: در سال جدید بیش از ۱۰ کارگروه در کمیسیون سلامت محیط زیست و خدمات شهری مرتبط با محیط زیست کار علمی و تخصصی انجام خواهند داد. برای بررسی آلودگی صوتی و خاک و غیره نیز کارگروه‌های تشکیل شده است. در دوره جاری مدیریت شهری حتماً نسبت به موضوعات محیط زیست دغدغه‌مندانه تلاش خواهد کرد و در کنار آن، نگاه دستگاه‌های اجرایی در سال‌های اخیر باید مجدانه‌تر باشد.
هرگونه غذادهی به گونه‌های جانوری ممنوع است
شهاب‌الدین منتظمی مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست اظهار کرد: هرگونه غذادهی به گونه‌های جانوری به‌ویژه گوشتخواران، علفخواران وحشی و همچنین پرندگان مهاجر آبزی ممنوع است.
وی افزود: با تداوم بارش برف و کاهش دما در طی چند روز آینده احتمالاً شاهد نزدیک شدن گونه‌های جانوری وحشی به حریم روستاها و مراکز انسانی برای تأمین غذا خواهیم بود. در نتیجه بارش گسترده برف و کولاک و کاهش شدید دما در بخش‌های وسیعی از کشور، سطح وسیعی از زیستگاه‌های طبیعی از برف پوشیده شده است. نزدیک شدن گونه‌های جانوری به مناطق مسکونی با افزایش احتمال تعارض بین انسان و حیات وحش همراه خواهد بود.
مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان محیط زیست تصریح کرد: هرگونه غذادهی به گونه‌های جانوری به‌ویژه گوشتخواران، علفخواران وحشی و همچنین پرندگان مهاجر آبزی ممنوع است و فقط در مواقع خاص با هماهنگی ادارات کل حفاظت محیط زیست استان‌ها و با رعایت اصول بهداشتی و ایمنی در مناطق مربوط انجام می‌شود.
منتظمی تاکید کرد: از تمامی شهروندان و طبیعت دوستان خواستاریم در صورت مشاهده هرگونه حضور حیوانات وحشی و یا بیمار و تلف شده در طبیعت، موارد را به نزدیک‌ترین پاسگاه محیط‌بانی و ادارات محیط زیست استان‌ها گزارش کنند.
ورود پساب‌های شهری و روستایی عامل فشار بر منابع آبی کشور
علی سلاجقه رئیس سازمان محیط زیست در دوازدهمین کنفرانس بین‌المللی مهندسی رودخانه که به‌صورت مجازی در سالن نشست‌های سازمان آب و برق خوزستان برگزار شد، به مهم بودن بحث رودخانه‌ها اشاره و اظهار کرد: ورود پساب‌های شهری و روستایی به رودخانه‌ها فشار تحمل‌ناپذیری را بر منابع آب وارد کرده است، رودخانه‌ها شریان‌های حیاتی کره زمین و حوضه‌های آبخیز هستند که همواره از گذشته‌های دور مورد توجه جوامع انسانی بوده‌اند.
وی ادامه داد: رودخانه‌ها تحت تأثیر عوامل طبیعی و یا دخالت‌های انسانی دچار فرسایش یا کف‌کنی، فرسایش کناره‌ای و جابه‌جایی‌های جانبی می‌شوند، تداوم رفتارهای فرسایشی رودخانه‌ها هر ساله موجب تخریب اراضی کشاورز، تأسیسات ساحلی، پل‌ها و اماکن حاشیه آنها می‌شود و به طور همزمان گسترش فعالیت‌های انسانی در سطح حوضه‌های آبخیز و همچنین ورود پساب‌های شهری و روستایی به رودخانه‌ها و تعرض به حد بستر و حریم رودخانه‌ها علاوه بر مسائل اقلیمی و طبیعی، این اکوسیستم‌های ارزشمند و زیستمندان آنها را با چالش‌های بسیاری روبرو ساخته و فشار تحمل‌ناپذیری را بر منابع آب وارد کرده است.
رئیس سازمان محیط زیست در رابطه با اهمیت احیای رودخانه‌ها افزود: احیای یک رودخانه به معنای بازگرداندن سامانه طبیعی رودخانه به حالت پیشین دست نخورده آن است. به بیان دیگر احیای رودخانه‌ها را می‌توان بهبود کیفیت و کاهش آلودگی، بهبود وضعیت حریم و بستر رودخانه، کنترل فرسایش و بازسازی بستر طبیعی رودخانه، حذف سازه‌های غیر اصولی و ایجاد شرایط بهتر محیط زیستی و بوم‌شناسی تعریف کرد.
سلاجقه خاطرنشان کرد: موفقیت یک طرح احیای رودخانه بیش از همه، مرهون موفقیت در دستیابی به سه هدف عمده است که شامل موفقیت و توجیه اقتصادی طرح در زمینه‌های مختلف، رعایت مسائل بوم شناختی و بهینه‌سازی روش‌ها است و شاید به همین دلیل است که در سال‌های اخیر بیشتر طرح‌های مهندسی و احیای رودخانه، از طرح‌های سازه‌ای به سمت راه‌حل‌های بوم‌شناختی برای حفاظت رودخانه در برابر تخریب و فرسایش، تغییر پیدا کرده است، لذا بهره‌گیری از اصول مهندسی رودخانه با رویکرد بوم شناختی قادر است امر حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌ها و رودخانه‌های کشور را تسهیل کرده و امکان‌پذیر کند.
احتمال افزایش آتش سوزی جنگل‌ها در سال آینده
مسعود منصور رئیس سازمان جنگل‌ها در دومین گردهمایی سراسری فرماندهان یگان حفاظت منابع طبیعی کشور که به‌صورت ویدئو کنفرانس برگزار شد، اظهار کرد: نگاه سازمان جنگل‌ها به حفاظت، حفاظت فنی و مدیریت حفاظتی است و در عرصه‌های منابع طبیعی که دارای طرح و مجری هستند، حفاظت از آن محدوده برعهده مجریان طرح است و نیروهای منابع طبیعی نقش نظارتی دارند.
وی افزود: هوشمندسازی حفاظت در منابع طبیعی از اهداف بلند سازمان است و یگان حفاظت به عنوان ضابط خاص با جرایم مشهود و جرم مقابله می‌کند. یکی از وظایف مهم دفتر فنی حفاظت تهیه تجهیزات و پشتیبانی از یگان حفاظت است و دفتر حفاظت و حمایت با تهیه تجهیزات و توزیع آن در استان‌ها از این بخش حمایت می‌کند.
رئیس سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور با تاکید بر پرداخت به‌موقع حقوق جنگلبانان تصریح کرد: در چهار مورد پرداخت حقوق نیروهای حفاظتی، پیشگیری از آفات و بیماری درختان، حریق جنگل‌ها و مراتع و هزینه دعاوی پرونده‌ها هیچ گونه محدودیت منابع وجود نداشته است و مدیران برای پیشبرد امور در این موضوعات مهم نباید کارها را معطل اعتبارات و بودجه کنند.
وی از فرماندهان یگان حفاظت منابع طبیعی خواست بر کار نیروهای حفاظتی که در قالب شرکت کار می‌کنند، نظارت کامل داشته باشند زیرا شرکت‌ها از سازمان پول می‌گیرند تا حقوق نیروهای حفاظتی را پرداخت کنند اما بسیاری از مواقع حقوق نیروهای حفاظتی دو تا سه ماه به تعویق می‌افتد و باید بر این کار نظارت لازم انجام شود.
منصور تاکید کرد: یگان حفاظت تشکیلاتی مجزا از بدنه منابع طبیعی نیست و همانگونه که مدیر یک مجموعه مشکلات اداره جنگل را حل می‌کند باید به مشکلات یگان حفاظت نیز رسیدگی نماید.
وی درباره قاچاق درختان جنگلی نیز گفت: چوب اکنون از قیمت بالایی برخوردار است و احتمال اینکه این پدیده افزایش پیدا کند، زیاد است. از این رو برای مقابله با قاچاق چوب موضوع مهم پیشگیری است و باید تلاش کنیم تا قاچاق چوب انجام نشود.
منصور به ساماندهی نیروهای حفاظتی اشاره و اظهار کرد: اکنون حوزه استحفاظی نیروهای حفاظتی مشخص است و نیروها اکنون وظیفه خود را می‌دانند و ۲۰ اداره کل منابع طبیعی استان‌ها تا پایان امسال به بی‌سیم دیجیتال مجهز می‌شود.
در ادامه این گردهمایی سرهنگ رضا اکبری فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور اظهار کرد: وجود این جان نثاران و شهیدان راه انفال، نشان از عزم سازمان جنگل‌ها و یگان حفاظت در راه پاسداری از عرصه‌های منابع طبیعی دارد و باب شهادت روی سازمان جنگل‌ها باز است.
وی افزود: از ابتدای سال تاکنون ۸۰ هزار اخبار و گزارش توسط مردم از طریق سامانه ۱۳۹ و ۱۵۰۴ به مراکز فرماندهی یگان مخابره و اطلاع رسانی شده که همه این اخبار در مناطق مربوطه عملیاتی شده است.
فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی کشور تصریح کرد: برای جلوگیری از تخریب و تصرفات منابع طبیعی در سال جاری بیش ۳۵ هزار پرونده قضائی تشکیل و ۵۰۰۰ نفر از متعرضان به منابع طبیعی و زمین خواران دستگیر و در این رابطه ۳۵۰۰ دستگاه خودروی متخلف توقیف و با پرونده‌های متشکله جهت رسیدگی تحویل مراجع قضائی شده است.
وی همچنین از کاهش ۴۶ درصدی حریق در جنگل‌ها و مراتع به لحاظ سطح و ۴۹ درصدی به لحاظ تعداد فقرات در مقایسه با سال گذشته خبر داد و خاطر نشان کرد: این میزان کاهش به خاطر تشدید اقدامات حفاظتی، مشارکت مردم و به‌کارگیری از فناوری‌های نوین روز مانند استفاده از بی‌سیم، نصب دوربین در مناطق بحرانی و مبادی جنگلی و استفاده از پهپاد است.
اکبری در این نشست به اقداماتی نظیر هوشمند سازی حفاظت، رصد و پایش خودروهای گشت و مراقبت با استفاده از جی پی اس، استفاده نیروهای حفاظتی از لباس‌های فرم، افزایش اعتبارات بخش حفاظت و پرداخت به موقع حقوق نیروهای حفاظتی اشاره کرد.
وی خطاب به فرماندهان یگان حفاظت منابع طبیعی کشور از پیش‌بینی افزایش احتمالی حریق در جنگل‌ها و مراتع در سال آینده خبر داد و گفت: این احتمال می‌رود که با افزایش بارندگی و فراوانی پوشش گیاهی شاهد افزایش حریق در سال آینده باشیم، از این رو باید پیش‌بینی‌های لازم با تهیه و تجهیز امکانات و تجهیز حوضچه‌های آب و دیگر امکانات لازم در مناطق بحرانی از وقوع آتش سوزی پیشگیری شود.
