وضعیت بحرانی مدیریت بحران در کاشمر
کشور ایران در زمره ۱۰ کشور بلاخیز است و از ۴۱ مورد بلای شناخته شده ۳۱ مورد آن در ایران اتفاق می‌افتد که استان خراسان رضوی و شهرستانهای مختلف آن از جمله کاشمر نیز از این قاعده مستنثنی نیستند.
این در شرایطی است که باید علاوه بر مجموعه بحرانهای شناخته شده قدیمی مانند سیل، زلزله و… پدیده نوظهورتر “فرونشست زمین” را هم به سیاهه این بلایا افزود که احتمال بروز آن در مناطق مختلف استان خراسان رضوی بسیار بالاست.
از این رو و در این شرایط، مدیریت بحران موضوعی جدی است که باید مورد توجه قرار گیرد به ویژه وقتی که گاه و بیگاه از زبان مسوولان می شنویم که در مواجهه با برخی رویدادها و حوادث، غافلگیر شده و نتوانسته اند به خوبی اوضاع را مدیریت کنند و چنین تلقی می شود که مدیریت بحران خود با بحران مواجه است.
ضعف در ارائه آموزش‌های لازم به مردان بحران
حادثه خبر نمی کند اما این باعث نمی شود که در مواجهه با حوادت تنها کار ما زانوی غم بغل گرفتن و دلخوش داشتن به دست تقدیر باشد؛ به ویژه آن که در شرایط امروز دنیا به بحث مدیریت بحران توجه کرده و شاهد آن هستیم مجامع بین المللی تلاش می‌کنند به همراه کشورهای عضو خسارات جانی و مالی حوادث را کاهش دهند اما گویا ما هنوز در ابتدای راه کارآمدی مدیریت بحران هستیم.
فرماندار کاشمر در این خصوص معتقد است که برای هر مشکل باید از قبل چند راه‌حل و راهکار داشته باشیم لذا پیش از هر چیزی همه مدیران موظفند برای مواقع بحرانی نقشه راهنما و بانک اطلاعاتی داشته باشند.
مسلم ساقی با اشاره به اینکه گسل درونه به عنوان دومین گسل بزرگ کشور از نزدیکی کاشمر می‌گذرد و بر این اساس باید تمامی تمهیدات لازم را برای مواقع بحرانی اندیشه کرد، افزود: این در شرایطی است که تنها ۳۵ درصد منازل روستایی کاشمر استحکام لازم را دارند و ۶۵ درصد دیگر غیرمقاومند لذا باید قبل از بحران به فکر تقویت خانه‌های غیرمقاوم باشیم نه اینکه منتظر بمانیم تا بحرانی اتفاق بیفتد و سپس ببینیم چه باید بکنیم.
وی با بیان اینکه کاشمر به لحاظ پشتیبانی نسبت به شهرهای همجوار مشکل خاصی ندارد اما می‌توان از ظرفیت شهرستانهای معین استفاده کرد، افزود: هر دستگاهی باید معین شهرستانی خود را بشناسد اما به عنوان مثال در حال حاضر شبکه بهداشت و درمان شهرستان هنوز این تفاهم‌نامه را ندارد که می‌طلبد هر چه زودتر با شهرستان معین خود تفاهم‌نامه‌ای را برای مواقع بحرانی به امضا برساند.
ساقی اظهار داشت: هنوز مدیران شورای مدیریت بحران تمامی آموزش‌های مورد نیاز برای مواقع بحرانی را فرا نگرفته‌اند و در این حوزه ضعف‌هایی داریم و متأسفانه به جز مجموعه فرمانداری، تنها هلال‌احمر به قانون جدید مدیریت بحران وقوف و اشراف دارد، در صورتی که همه باید آخرین قوانین را بدانند و کاملاً اماده بوده و بر اساس آن وظایف خود را انجام دهند.
وی با تأکید بر اینکه باید دوره آموزشی با سرفصل‌های مشخص برای اعضای مدیریت بحران برگزار و همه ملزم به شرکت در آن شوند، تصریح کرد: مدیران عضو شورای مدیریت بحران شهرستان باید در هر ساعت از شبانه‌روز آماده مواجهه با هرگونه حادثه بوده و از امکانات مورد نیاز برخوردار باشند.
فرماندار کاشمر با تأکید براینکه باید از ظرفیت و امکانات موجود نهایت استفاده را برد، تصریح کرد: با وجود کمبود اعتبار، در حوزه آموزش و تجهیزات باید سرمایه‌گذاری مناسبی داشته باشیم.
وی در خصوص آخرین وضعیت پایگاه امدادی هلال‌احمر شهرستان کاشمر، که سال‌هاست نیمه‌کاره باقی مانده است، گفت: متاسفانه هنوز سوله این پایگاه نیمه‌کاره است که در این خصوص پیگیری‌هایی انجام شده اما تاکنون فقط قسمت اداری ساختمان به بهره‌برداری رسیده و باقی فضا همچنان نیمه‌تمام رها شده است.
فرماندار کاشمر گفت: در شهرستان کاشمر فقط ۲ دستگاه تلفن ماهواره‌ای وجود دارد، هرچند در این خصوص تقاضاهایی از مدیریت بحران استان صورت گرفته اما به نتیجه نرسیده است، لذا با توجه به اینکه در مواقع بحرانی نمی‌توان با ثابت و یا همراه تماس برقرار کرد، نیاز شهرستان به تلفن ماهواره‌ای جدی است که باید مرتفع شود.
وی با اشاره به اینکه برخی امکانات دستگاه‌ها دچار نقص است و باید بازبینی شود، اظهار کرد: متأسفانه برخی اقدامات در مواقع بحرانی اضافی و تنها به منزله هدررفت انرژی است، زیرا هنوز برخی از مدیران نمی‌دانند در مواقع بحرانی چه وسایلی را باید همراه خود بیاورند.
بحران زیاد، توانایی کم
همین چند هفته پیش مانور اسکان اضطراری در کاشمر برگزار و نقاط ضعف مدیریت دست اندرکار حوزه بحران، برای مسوولان شهرستان مشخص شد. البته خدا را شکر که آن ماجرا مانور بود و اگر در واقعیت اتفاق می افتاد بسیاری از این کم و کاستی های مشاهده شده را به هیچ وجه نمی شد توجیه کرد.
اینکه در منطقه بلاخیز و حادثه دیده، دزدی باشد و مامور پلیس به علت نداشتن دستبند نتواند وی را دستگیر کند، یا اینکه چادرهای هلال احمر در مجاورت تانکر آب استقرار یابد که با اندک باز شدن شیر آب، آب در زیر چادرها بدود، خود حکایت از بحرانی در مدیریت بحران دارد، از این رو مدیریت بحران در هنگام و بعد از وقوع حوادث طبیعی٬ از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید به آن توجه داشت تا توانایی منطقه در مدیریت بحران مورد توجه قرار گیرد.
معاونت عمرانی و برنامه ریزی فرماندار کاشمر به خبرنگار ایرنا گفت: در مواقع بروز بحران، فرصت برای تصمیم گیری بسیار کم است و حادثه پیش آمده کاملا غیرمنتظره و غافلگیر کننده است. در چنین شرایطی دیگر نمی‌توان از روشهای معمول برای نشان دادن عکس العمل استفاده کرد.
مهدی نایه‌در اظهار داشت: مدیریت در چنین حالتی بیش از هر چیز به تجربه، مهارت، سرعت، هوشمندی و موقع‌سنجی نیاز دارد.
وی افزود: باتوجه به اطلاعات موجود باید هرچه سریعتر موضوع، ارزیابی و نسبت به آن اقدام شود لذا هرچه اطلاعات موجود بیشتر و نظام اطلاعاتی کاراتر و توانایی بیشتری در پردازش سریع اطلاعات باشد، تصمیمات اخذ شده می تواند نتایج بهتری به بار آورد.
معاون عمرانی فرماندار کاشمر با بیان اینکه در ارزیابی شرایط شهرستان در مانورها دیدیم که متاسفانه برخی دستگاه‌ها، که عضو شورای مدیریت بحران هم هستند، با وظایف اولیه خود در مواقع بحرانی آشنا نیستند؛ افزود: باید کارگاه‌های آموزشی بیشتری در حوزه مدیریت بحران برگزار شود.
نایه‌در گفت: منابع انسانی و امکانات مادی مهم‌ترین داشته‌های مدیریت بحران در هنگام وقوع حوادث طبیعی است و به نظر می‌رسد این شهرستان، علیرغم داشتن توان انسانی و نیروهای متخصص امدادی٬ در بحث امکانات مادی٬ ضعف‌هایی دارد.
وی اظهار داشت: ایجاد امکانات خدماتی لازم در پارک ها، سوله ها و سالن‌های ورزشی چندمنظوره به عنوان جان‌پناه در مواقع بحرانی٬ از نیازهای شهرستان است.
نایه در افزود: شهرداری به لحاظ تجهیزات و امکانات جزو دستگاههای مهم در مدیریت بحران است اما هنوز با وظایف خود در مواقع بحران آشنا نیست، به طوریکه به ازای هر پنج چادر، باید یک باکس جمع آوری زباله باشد اما مانور اخیر آشکار کرد که خدمات شهری شهرداری هیچ اطلاعی از نقش خود ندارد، حتی پلیس هم ضعف‌هایی داشت که می طلبد آموزش های لازم به نیروی انسانی دستگاههای متولی بحران ارائه شود.
فضای امن برای استقرار حادثه دیدگان کم داریم
رییس جمعیت هلال‌احمر کاشمر نیز در خصوص توانایی شهرستان برای مواقع بحرانی، گفت: کاشمر برای مواقع بحرانی به سه منطقه تقسیم بندی شده است.
احمد رضاپور افزود: در موقع بروز حوادث، رویکرد آسیب دیدگان بر ۲ شیوه است که یا دوست دارند در محل زندگی خود اسکان داده شوند و یا اینکه به اردوگاه منتقل شوند، که البته عمدتا افراد تمایل دارند در محل زندگی خود سکنی یابند که این بدترین انتخاب است.
وی با اشاره به اینکه در شهر کاشمر تمامی فضاهایی که می‌شود در آنها کلنی ایجاد کرد، شناسایی شده است، اظهار کرد: علیرغم تمامی اقداماتی که تاکنون صورت گرفته، به دلیل جمعیت شهری و تراکم بسیار زیاد بافت مسکونی در برخی حوزه‌ها، هنوز هم فضای باز و امنی که بتوان مردم را در مواقع بحران در آنجا اسکان داد، کم داریم.
رییس جمعیت هلال‌احمر کاشمر بیان کرد: بلوار سیدمرتضی، تمامی زمین‌های چمن، پارک‌ها و زمین‌های خالی، که مالکیت شخصی ندارند، برای اسکان در مواقع بحرانی پیش بینی شده است.
رضاپور با اعلام اینکه اگر حادثه‌ای در سطح شهر کاشمر اتفاق بیفتد، مواجهه با آن از توان شهرستان خارج است و باید از سطح استان و ملی به ماجرا ورود کنند، افزود: متاسفانه هنوز در حوزه آموزش به خصوص در بخش مدیران ضعف داریم و باید نکات مورد نیاز و ضروری ارائه شود.
وی تصریح کرد: در بافت فرسوده و جنوبی شهر هم نقاطی برای اسکان شناسایی شده‌اند، که البته هر چه به سمت شمال شهر برویم به گسل نزدیک تر می‌شویم اما وضعیت مقاوم سازی بناها بهتر از مناطق جنوبی است.
با این حال یکی از شاخصه‌های مدیریت بحران در هنگام وقوع حوادث طبیعی٬ احصای اطلاعات و آگاهی از داشته‌ها و توان مادی مجموعه شهرستان است که آمار احصا شده‌ای از این شرایط نیست و بر اساس پیش‌بینی‌های انجام گرفته در زمان بروز حوادث بحرانی در سطح وسیع، شهرستان های همجوار به عنوان معین وارد عمل می شوند، اما وقتی شهرستانهای همجوار هم خود دچار کمبود باشند چه انتظاری می توان از آنان داشت؟
