خشکسالی چالشی بزرگ پیش روی کشاورزی گلستان
تغییر اقلیم و به دنبال آن خشکسالی در سال گذشته، کشاورزان گلستان را به مشکلات زیادی روبه‌رو کرده و زندگی و معیشت آنها تحت تأثیر از این مسئله قرارگرفته است.
مجموع بارش‌های سالانه در گلستان ۹ میلیارد مترمکعب است که ۷۰ درصد آن تبخیر شده و ۳۰ درصد معادل دو و نیم میلیارد مترمکعب آن تبدیل به منابع آبی در اختیار می‌شود. ۵۰ درصد از منابع آبی در اختیار نیز رواناب رودخانه‌ها بوده و ۵۰ درصد هم به سفره‌های آب زیرزمینی راه پیدا می‌کنند.
مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی کشور، در سال آبی گذشته گلستان را از نظر میزان کاهش بارندگی جزو ۵ استان اول کم بارش کشور قرار داد؛ این یعنی دو و نیم میلیارد مترمکعب آب سالانه نیز در اختیار نبود.
سال قبل یک‌سوم محصولات پاییزه کشاورزی در گلستان به دلیل خشکسالی و کمبودهای بارندگی برداشت نشد و بر اساس ارزیابی صورت گرفته بیش از ۵ هزار میلیارد تومان به بخش‌های مختلف زراعی، باغی و شیلات این استان خسارت وارد شد.
البته افزایش ۱۸ درصدی میزان بارندگی در سال زراعی جدید نسبت به آمار بلندمدت، کشاورزان را امیدوار کرده که تجربه تلخ سال گذشته تکرار نشود.
جواد تیموری_ معاون حفاظت و بهره‌برداری شرکت آب منطقه‌ای گلستان در خصوص آخرین وضعیت منابع آب به ایسنا گفت: ۸۸۰ هزار هکتار از اراضی استان مستعد کشاورزی است اما با توجه به محدودیت‌های آبی، در ۶۵۰ هزار هکتار کشت صورت می‌گیرد که از این مقدار نیز ۲۵۰ هزار هکتار آبی و مابقی دیم است.
وی با اشاره به شرایط خشکسالی در استان، گفت: در سال آبی ۹۹-۱۴۰۰، شاهد کاهش ۳۰ درصدی بارندگی و افزایش یک تا یک و نیم درجه حرارت هوا در استان بودیم. رواناب رودخانه‌ها در سرشاخه ۵۰ درصد و در رودخانه‌های اصلی از جمله گرگانرود تا ۸۰ درصد کاهش یافت.
معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای گلستان با اشاره به افت بی‌سابقه سطح آب‌های زیرزمینی در استان، گفت: در حال حاضر شاهد کاهش ۲۰ درصدی ذخیره آب‌های زیرزمینی در استان هستیم.
تیموری با اشاره به اینکه سال گذشته رواناب ورودی به سدهای استان بیش از ۵۰ درصد کاهش داشت، تصریح کرد: کاهش ذخیره آب سدها باعث شد که نتوانیم همانند سال‌های گذشته آب را در اختیار کشاورزان قرار دهیم. باوجود شرایط خشکسالی کم‌سابقه اما موفق شدیم سال گذشته حدود ۱۰۰ میلیون مترمکعب آب را برای ۲۲ هزار هکتار اراضی کشاورزی و ۲ هزار هکتار از مزارع پرورش ماهی تأمین کنیم.
وی با اشاره به مشکلات کشاورزان در اطراف سد وشمگیر، گفت: بهار و تابستان امسال در سد وشمگیر با کمبود شدید آب مواجه بودیم و با این شرایط نیز کشاورزان در سطح ۲ هزار هکتار اقدام به کشت بهاره کردند که البته با توجه به شرایط خشکسالی و تأمین شدن آب کافی، با مشکل روبه‌رو شدند.
معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای گلستان با بیان اینکه در استان ما عدم تناسبی در زمان ریزش‌های جوی و نیاز آبی وجود دارد، گفت: ریزش‌های جوی در گلستان معمولاً از پاییز شروع می‌شود و زمستان به اوج خود می‌رسد و تا فروردین و گاها اردیبهشت ادامه پیدا می‌کند اما نیاز آبی ما در بخش کشاورزی از اواخر خرداد شروع می‌شود و تا پایان شهریور ادامه پیدا می‌کند.
تیموری بیان کرد: در حال حاضر در استان ۱۴ سد بزرگ و ۸۰ سد مخزنی کوچک برای ذخیره آب و استفاده از آن در زمان نیاز ایجاد شده و سدهای دیگری نیز در دست ساخت و مطالعه است.
وی خاطرنشان کرد: آبیاری اراضی مستعد کشاورزی در استان با روش‌های متداول آبیاری کنونی، پنج و نیم میلیارد مترمکعب آب می‌خواهد درحالی‌که کل پتانسیل آبی در استان ما، دو و نیم میلیارد مترمکعب است.
معاون حفاظت و بهره‌برداری آب منطقه‌ای گلستان تأکید کرد: تنها راه ما، مدیریت مصرف آب با اصلاح روش‌های آبیاری، افزایش راندمان انتقال آب، توجه به زمان مناسب آبیاری و الگوی کشت مناسب است.
علی موسی خانی_ رئیس اداره پنبه و دانه‌های روغنی جهاد کشاورزی گلستان هم به ایسنا گفت: مهم‌ترین محصول تابستانه در استان پنبه است که با توجه به اشتغال‌زایی و تناوب زراعی خوبی که دارد، باید موردحمایت قرار گیرد. امسال سال استثنایی را در کم‌آبی و کم‌بارشی و افزایش دمای هوا پشت سر گذاشتیم و این مسئله کشت پنبه را با چالش روبه‌رو کرد. طی دو سه سال اخیر پنبه موردتوجه کشاورزان استان قرار گرفته بود به‌طوری‌که سطح زیر کشت این محصول از ۱۰ هزار به ۲۲ هزار هکتار افزایش یافت.
وی بیان کرد: در تابستان امسال پیش‌بینی می‌شد بین ۲۵ تا ۳۰ هزار هکتار پنبه در استان کشت شود و برنامه‌ریزی‌های لازم برای تهیه بذر و کود انجام گرفت اما با توجه به شرایط خشکسالی، تنها در سطح ۱۸ هزار هکتار پنبه کشت شد که در همین سطح نیز کشاورزان با عملکرد خوبی روبه‌رو نبودند.
رئیس اداره پنبه و دانه‌های روغنی جهاد کشاورزی گلستان خاطرنشان کرد: با توجه به تغییرات اقلیمی می‌توان محصولاتی نظیر پنبه، آفتابگردان، سورگن و کنجد را جایگزین محصولات پرآب طلب کرد. کشاورزی حفاظتی و استفاده از سیستم‌های نوین آبیاری هم از دیگر راه‌هایی است که می‌توان با آن مصرف آب را مدیریت کرد.
موسی خانی گفت: امسال علاوه بر موضوع خشکسالی، گرمای هوا نیز باعث افزایش جمعیت آفات مکنده در مزارع پنبه و سویا شده بود و این موضوع نیز خسارت‌هایی به کشاورزان وارد کرد.
وی با اشاره به برخی اقدامات در مواجهه با تغییرات اقلیمی، خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر با همکاری مرکز تحقیقات کشاورزی استان سعی شد ارقامی را معرفی کنیم که زود رس باشند که این موضوع منجر به استفاده کمتر از سم و آب می‌شود.
سید محسن کیاحسینی_ مدیر آب‌وخاک جهاد کشاورزی گلستان هم به ایسنا گفت: استان گلستان از نظر تقاضا برای سیستم‌های نوین آبیاری رتبه اول کشور را دارد و در حال حاضر ۱۲ هزار هکتار در صف قرار دارند و منتظر اعتبار هستند.
وی افزود: سال گذشته ۵ هزار و ۳۰۰ هکتار از اراضی استان مجهز به سیستم نوین آبیاری شد و امسال هم برنامه‌ریزی برای ۱۵ هزار هکتار انجام شده که تاکنون ۱۵۰۰ هکتار آن اجرایی شده است.
کیاحسینی تأکید کرد: سال گذشته اعتبارات این بخش به‌صورت نقل از صندوق ذخیره ارزی اختصاص می‌یافت اما امسال پرداخت نقدی نداریم و اعتبارات به شکل اوراق است.
مدیر آب‌وخاک جهاد کشاورزی گلستان تصریح کرد: میزان تسهیلات بلاعوض در نظر گرفته شده به ازای هر هکتار آبیاری قطره‌ای ۴۰ میلیون تومان، بارانی ۳۵ میلیون تومان، تیپ ۳۰ میلیون تومان و برای انتقال آب نیز ۱۵ میلیون تومان است.
وی تأکید کرد: کشاورزان توجه داشته باشند که هرچه طرح‌ها بزرگ‌تر باشد، هزینه‌های آنها در هکتار کمتر می‌شود.
مدیر آب‌وخاک جهاد کشاورزی گلستان بیان کرد: در سال جاری پیش‌بینی می‌کنیم در استان دو تا سه برابر میزان مصوب، تخصیص اعتبار داشته باشیم.
