بحران خشکسالی در خراسان‌جنوبی ماندگار شد/ دولتمردان برای جبران خسارات برنامه ریزی کنند
خشکسالی سال‌های طولانی بوده که منطقه شرق کشور به ویژه خراسان‌جنوبی را درگیر ساخته و خسارات جبران‌ناپذیری را در پی داشته که باید دولتمردان برای پیشگیری از عواقب بعدی آن به سرعت برنامه‌ریزی کنند.
خشکسالی یکی از بحران‌های طبیعی بوده که متأسفانه در سال‌های متمادی خراسان‌جنوبی گرفتار آن شده و از این حیث آسیب‌های فراوانی دیده است.
خشکسالی با کمبود نزولات جوی در دوره طولانی ایجاد می‌شود اما خراسان‌جنوبی با توجه به داشتن آب و هوای گرم و خشک با وجود خشکسالی آب‌های زیرزمینی خود را نیز از دست داده و می‌دهد و این امر آسیب بیشتری به این منطقه وارد می‌کند.
یکی از نشان‌ها و اثرات بسیار بارز و البته بسیار ناگوار خشکسالی در خراسان‌جنوبی و برداشت بیش از حد آب‌های زیرزمینی ایجاد ترک‌های طولانی و با عمق زیاد در برخی از دشت‌های آن است.
با توجه به اینکه شغل اغلب مردم استان از گذشته تا به امروز کشاورزی و دامپروری بوده از خشکسالی متأثر شده و شاید بیهوده نباشد که بگوییم دیگر برخی از کشاورزی‌ها به صرفه نبوده و امید کشاورزان ناامید می‌شود.
یکی از دغدغه‌های مهم مسئولان و مردم استان با وجود چندین سال خشکسالی و ادامه‌دار شدن آن بحث آب است که نیاز به برنامه‌ریزی طولانی مدت برای پیشگیری از خالی از سکنه شدن منطقه شرق کشور دارد.
شناسایی ۲۱۶ انشعاب غیرمجاز در خراسان‌جنوبی
«حسین امامی» مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان‌جنوبی به سیمای آبرسانی استان اشاره و اظهار داشت: مجموع جمعیت ۷۴۹ هزار و ۲۸۷ نفر استان در قالب ۳۴۵ هزار و ۹۴۲ مشترک تحت پوشش خدمات آب هستند که از این تعداد ۲۰۷ هزار و ۳۵۳ فقره انشعاب مربوط به مناطق شهری و ۱۳۸ هزار و ۵۸۹ فقره انشعاب مربوط به مناطق روستایی است.
وی ادامه داد: همچنین در شش ماهه نخست سال جاری ۴ هزار و ۹۰۳ انشعاب آب جدید واگذار شده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان‌جنوبی از مصرف بیش از ۲۰ میلیون مترمکعب آب در بخش خانگی و بیش از ۴ میلیون مترمکعب در بخش غیرخانگی در شش ماهه سال جاری خبر داد و افزود: پیمایش ۳۶ هزار مشترک نیز در این زمان انجام شده و ۲۱۶ انشعاب غیر مجاز نیز شناسایی و همچنین ۳ هزار و ۴۱۴ کنتور نیز در این مدت تعویض شده است.
اجرای ۳۸.۹ کیلومتر توسعه شبکه آب در استان
امامی به گوشه‌ای از اقدامات این مجموعه از ابتدای سال تاکنون در بخش آب اشاره کرد و گفت: حفر ۴ چاه جدید، اجرای ۵۹ کیلومتر خط انتقال، اجرای ۴۱ کیلومتر شبکه توزیع، اصلاح و بازسازی ۲۶.۱ کیلومتر خط انتقال، اصلاح و بازسازی ۵۴ کیلومتر شبکه توزیع، احداث ۳ هزار و ۲۳۰ مترمکعب مخزن ذخیره آب، نوسازی ۲ هزار و ۱۰۰ انشعاب و احداث هشت ایستگاه پمپاژ بخشی از این اقدامات است.
وی با اشاره به اجرای پروژه‌های اصلاح شبکه و توسعه شبکه مسکن محرومین سطح استان، اضافه کرد: در ۶ ماهه نخست سال جاری ۵۱.۵۲ کیلومتر اصلاح شبکه در این خصوص در سطح استان با اعتباری بالغ بر ۱۶۳ هزار میلیون ریال اجرایی و همچنین ۳۸.۹ کیلومتر توسعه شبکه نیز با اعتباری بالغ بر ۱۰۹ هزار میلیون ریال عملیاتی شده است.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان‌جنوبی تجهیز و راه‌اندازی ۴ دستگاه کامیون آبرسانی سیار در سال جاری را یکی دیگر از اقدامات این مجموعه برای ساماندهی ناوگان آبرسانی سیار دانست و یادآور شد: در شش ماهه سال جاری حمل و توزیع ۱۴۰ هزار مترمکعب آب با ۱۱ هزار و ۱۰۰ سرویس تانکر آبرسانی سیار به ۴۳۸ روستای استان با جمعیتی بالغ بر ۵۵ هزار و ۴۶۰ نفر صورت گرفته است.
ثبت ۸۴۵۶۹ پرونده در سامانه ۱۲۲
امامی از ثبت ۸۴ هزار و ۵۶۹ پرونده در سامانه ۱۲۲ این شرکت در ۶ ماهه سال جاری خبر داد و گفت: همچنین در طی این مدت ۲۴ هزار و ۷۰۵ مورد اعزام اکیپ رفع حوادث برای اتفاقات حوزه آب و فاضلاب انجام شده است.
وی کیفیت آب را خط قرمز این مجموعه عنوان کرد و با اشاره به اهمیت حوزه سلامت و ضرورت کنترل کیفیت آب شرب، تصریح کرد: آزمایشگاه‌های فعال این شرکت با بهره‌گیری از تجهیزات و نیز تخصص و تجربه کارشناسان کنترل کیفی، اقدامات لازم از جمله انجام آزمون‌های کیفی آب در واحدهای آزمایشگاهی و تحلیل نتایج و نظارت مستمر بر گندزدایی آب به منظور حفظ سلامت مردم شریف مناطق شهری و روستایی استان را مطابق با استانداردهای ملی ایران و دستورالعمل‌های شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور به انجام می‌رسانند که از جمله این اقدامات در شش ماهه اول جاری می‌توان به انجام ۷ هزار و ۵۴۵ آزمایش فیزیک و شیمیایی، تعداد ۸ هزار و ۲۲۶ آزمایش میکروبیولوژی، یک هزارو ۲۴۸ مورد آزمایش ریزآلاینده معدنی و ۱۶۴ هزار و ۴۰۱ مورد سنجش کلر باقی‌مانده آزاد اشاره کرد.
عدم موافقت با طرح بارورسازی ابرها در خراسان‌جنوبی
«حسین خسروی‌اسفزار» نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس در رابطه با موضوع خشکسالی و اقدامات صورت گرفته در این خصوص در گفت‌وگو با فارس، اظهار داشت: رئیس هیأت مدیره شرکت‌های تعاونی کشاورزان و دامداران آریان طی نامه‌ای در سال ۹۹ مبنی بر تقاضای پیگیری برای در اختیار قرار دادن تسهیلات با نرخ پایین و یا استمهال برای تسهیلات گرفته شده با توجه به خشکسالی‌های متوالی در استان به کشاورزان و دامداران درخواست خود را طی نامه‌ای عرضه داشتند که این موضوع با ارسال نامه‌ای در تاریخ ۱۱ آذرماه سال گذشته به وزیر جهاد کشاورزی مورد پیگیری قرار گرفت.
وی با اشاره به موضوع بارورسازی ابرها، گفت: این موضوع توسط یکی از شهروندان که در کادر نیروهای نظامی خدمت می‌کنند مطرح شد و به این امری اذعان داشته که قابل تحقق و امکان‌پذیر بوده زیرا در گذشته نیز این طرح در استان اجرا شده است.
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس ادامه داد: در همین راستا برای پیگیری موضوع نامه‌ای در تاریخ ۲۶ اسفندماه ۹۹ به وزیر نیروی وقت آقای اردکانیان ارسال و قید گردید که این کار قبلا در استان انجام شده و تجربه خوبی است.
کمک برای جبران خسارت سیل درمیان و آفات نباتی توسط بنیاد مستضعفان رد شد
خسروی اضافه کرد: پاسخ این نامه مبنی بر اینکه این کار در استان قابل انجام نبوده و دلایلی از جمله نبود راهدار هواشناسی در استان، با توجه به محدودیت امکانات این طرح در مناطقی اجرا که قطعیت باران بیشتری دارند می شود و با توجه به اینکه دو هواپیمایی که برای اجرای این کار مورد استفاده قرار می‌گیرند در حال مستهلک شدن بوده و میزان ریسک آن زیاد است مطرح شد.
وی با بیان اینکه با وجود سیلی که در شهرستان درمیان در ۱۳ و ۱۴ اردیبهشت ماه اتفاق افتاد از سوی مدیریت جهاد کشاورزی برآورد خسارت شد و در این راستا در تاریخ ۲۸ اردیبهشت ماه مکاتبه‌ای با رئیس سازمان مدیریت بحران کشور انجام گرفت، تصریح کرد: در بودجه ۱۴۰۰ برای موضوع بسته شدن قنوات بودجه‌ای به جهاد کشاورزی اختصاص یافته است.
نماینده مردم بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس با اشاره به اینکه آخرین اقدام در رابطه با سیل درمیان و آفات نباتی که متأثر از خشکسالی نیز بوده، نامه‌نگاری با بنیاد مستضعفان در مورخ ۱۹ مردادماه سال جاری بوده است، خاطرنشان کرد: در پاسخ نامه آمده با توجه به اینکه اقدامات این بنیاد در مناطق سی و هشتگانه هدف برای محرومیت‌زدایی در حال انجام بوده و با توجه به محدود بودن منابع این درخواست برای خراسان‌جنوبی مقدور نیست.
برنامه‌های دولت برای جبران خسارات خشکسالی در بخش کشاورزی
«غلامرضا قوسی» رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی نیز در ادامه در گفت‌وگو با فارس، اظهار داشت: موضوع خشکسالی با توجه به تنش‌هایی که در استان به ویژه در بخش کشاورزی داشته توسط این سازمان پیگیری شده است.
وی با بیان اینکه موضوع خشکسالی استان در اوایل سال نامه‌نگاری گردید، تصریح کرد: این پیگیری منتج به مصوبه شماره ۴۲۰۴۸ در مورخه ۱۹ تیرماه سال جاری دولت گردید.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی با اشاره به اینکه برای کمک به کاهش و جبران بخشی از خسارت‌های کشاورزان استان‌هایی که متأثر از خشکسالی شده‌اند برنامه‌های متفاوتی پیش بینی شده است، یادآور شد: قرار دادن تسهیلات قرض‌الحسنه به استان‌های متأثر از این بحران که برای این بحث هنوز بانک مربوطه و سهمیه استان مشخص نشده که امیدواریم هر چه سریع‌تر این برنامه اجرایی تا بخشی از خسارات کشاورزان جبران شود.
ابلاغ پروژه‌هایی به سازمان جهاد استان در ارتباط با تأمین آب اضطراری
قوسی یکی دیگر از برنامه‌های مصوب دولت برای جبران خسارات خشکسالی را دادن امهال برای کسانی بوده که سر رسید تسهیلات آن‌ها شده که به مدت سه سال امهال می‌گردد، افزود: براساس این طرح افرادی که سررسید تسهیلاتشان در سال ۹۹ و ۱۴۰۰ رسیده باشد سود، کارمزد و جرایم تسهیلاتشان بخشیده می‌شود.
وی با بیان اینکه در ارتباط با تأمین آب کشاورزی اضطراری پروژه‌هایی به سازمان جهاد کشاورزی استان ابلاغ شد، اضافه کرد: لایروبی قنوات، تجهیز شبکه‌های آبیاری، بندهای انحرافی و بازسازی کانال‌های عمومی از جمله این پروژه‌ها بوده که قرار است از طریق استانداری استان تأمین اعتبار شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی ادامه داد: برای مشخص شدن پروژه‌ها باید ابتدا مصوبه دولت به استان ابلاغ و سپس سهمیه جهاد از محل بند «م» ماده ۲۸ مشخص گردد.
خسارت ۲۴۷۹ میلیارد تومان خشکسالی بر پیکره بخش کشاورزی
قوسی یادآور شد: وزیر پیشین جهاد کشاورزی به سازمان برنامه و بودجه برای پیگیری موضوع خشکسالی نامه‌نگاری نموده و در حال حاضر نیز این موضوع برای به نتیجه رسیدن توسط وزارت جهاد به سرعت در حال پیگیری است.
وی برآورد خسارات ناشی از خشکسالی در بخش کشاورزی استان را حدود ۲ هزار و ۴۷۹ میلیارد تومان دانست و افزود: بیشترین میزان خسارت با میزان یک هزار و ۲ میلیارد تومان مربوط به بخش باغات و مابقی مربوط به بخش زراعت، دامی و عشایری می‌شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان‌جنوبی بیان داشت: میزان محصولات زراعی در استان در سال زراعی جاری نسبت به سال‌های گذشته با توجه به خشکسالی ۳۲ درصد، باغات ۲۶ درصد و بخش دام ۲۵ درصد کاهش یافته است.
قوسی با بیان اینکه در کل کشور ۹۰ درصد آب مصرفی مربوط به بخش کشاورزی و تنها ۱۰ درصد مربوط به سایر بخش‌ها است، خاطرنشان کرد: برای برنامه بلند مدت تأمیت آب استان از طریق انتقال آب از دریای عمان و یا خلیج فارس از سازمان جهاد کشاورزی نظرخواهی شده ولی پیگیری این موضوع مربوط به کارگروه آب استان می‌شود.
پایان سال آبی با کاهش ۵۷ درصد بارش‌ها در خراسان‌جنوبی
«سعید سروری» مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌جنوبی نیز در گفت‌وگو با فارس، اظهار داشت: براساس محاسبات انجام شده به روش هم باران از داده‌های ۱۷ ایستگاه مبنای باران‌سنجی در سطح استان، متوسط ریزش‌های جوی در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ نسبت به بارندگی‌های سال آبی گذشته ۵۷ درصد و نسبت به متوسط دراز مدت (۱۱۵ میلی متر) ۳۵ درصد کاهش داشته است.
وی ادامه داد: همچنین میزان پتانسیل رواناب تولید شده در استان در سال آبی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به میزان ۳۲۴ میلیون مترمکعب بوده که نسبت به دوره مشابه سال گذشته ۶۰ درصد کاهش و نسبت به دراز مدت ۳۹ درصد کاهش داشته است.
کاهش ۳۰ درصدی حجم آب ذخیره شده در مخازن سدهای استان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌جنوبی با بیان اینکه این کاهش بارندگی‌ها، کاهش رواناب‌ها و افت ورودی سدها و در نتیجه کاهش حجم مخازن سدها را به دنبال داشته است، گفت: به طوری که در حال حاضر حجم آب ذخیره شده در مخازن سدهای استان نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۳۰ درصد کاهش یافته است.
سروری افزود: طبق آماربرداری سراسری مرحله سوم از منابع و مصارف استان در سال آبی ۹۹ – ۱۳۹۸ تعداد ۱۳ هزار و ۵۹۹ منبع آب زیرزمینی اعم از چاه، قنات و چشمه در استان وجود دارد که از نظر تعداد ۲۸ درصد از آن به چاه، ۵۱ درصد به قنات و ۲۱ درصد به چشمه اختصاص داشته است.
وی میزان تخلیه منابع آب‌های زیرزمینی ۹۰۵.۷۶ میلیون متر مکعب عنوان کرد که ۷۳ درصد مربوط به چاه، ۲۳ درصد قنات و ۴ درصد چشمه بوده است، بیان داشت: بیشترین میزان تخلیه از منابع آب زیرزمینی، از چاه‌ها است.
وجود ۱۸ محدوده ممنوعه و ۸ محدوده ممنوعه بحرانی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان‌جنوبی اضافه کرد: با توجه به اینکه مصارف آب استان در تمامی بخش‌ها به منابع آب زیرزمینی اتکا داشته و از طرفی با توجه به خشکسالی‌های اخیر و برداشت بیش از حد از این منابع، دشت‌های استان را با کسری مخزن ۱۰۱ میلیون مترمکعبی مواجه ساخته بطوری که بسیاری از دشت‌های استان ممنوعه و ممنوعه بحرانی هستند.
سروری ادامه داد: از ۳۵ محدوده مطالعاتی ۱۸ محدوده ممنوعه و ۸ محدوده ممنوعه بحرانی در استان بوده است.
وی خاطرنشان کرد: براساس پیش‌بینی هواشناسی نیز نرم بارش‌ها در پاییز پیش رو کمتر از میانگین بوده که این موضوع می‌طلبد تا تمام هم استانی‌ها به خصوص کشاورزان با مصرف حدود ۸۸ درصد منابع آب زیرزمینی استان اهتمام ویژه‌ای در خصوص راه‌های جلوگیری از پرت و هدر رفت آب و استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری برای هرچه بهتر مدیریت نمودن منابع آب داشته باشند.
در پایان باید گفت که بحران خشکسالی یک بحران بسیار جدی در منطقه خراسان‌جنوبی بوده که تاکنون تأثیرات فراوانی داشته و باید دولت فکری جدی در این رابطه نماید زیرا مهم‌ترین عواقب آن خالی از سکنه شدن این محدوده از کشور خواهد بود.
