بحران آب در همدان جدی است| احتمال خشکی سدهای اکباتان و آبشینه تا مهرماه
درحالی بحران آب و خشکی سدهای اکباتان و آبشینه در آینده ای نزدیک جدی است و مدیران نسبت به خشک شدن آنها تا مهرماه هشدار داده اند که هنوز آبیاری در بخش کشاورزی با تغییر قابل توجه همراه نشده است.
بحران آب همدان همواره به‌سان دردی بر بدنه این استان و شهر خودنمایی می‌کند و حتی خود را در قالب فروچاله‌ها نیز نمایان کرده است .
چند وقت پیش بود که فرماندار همدان در شورای حفاظت از منابع آب اظهار کرد: با کاهش ۴۴ درصدی میزان بارش‌ها نسبت به سال گذشته و افزایش دمای هوا، شاهد کاهش قابل توجه منابع آب و البته لزوم مدیریت جدی مصرف هستیم.
محمدعلی محمدی ادامه داد: در کنار کاهش چشمگیر نزولات جوی در کنار نبود برنامه‌ریزی مناسب و بلندمدت، عطش توسعه، حفر چاه‌های غیرمجاز، برداشت‌های بی‌رویه، عدم اصلاح الگوی کشت و کشت دوم در اراضی کشاورزی و روش‌های سنتی آبیاری شاهد افت قابل توجه منابع آب‌های زیرزمینی هستیم.
ذخایر آب شهر تا مهرماه تمام می‌شود
وی با بیان اینکه حدود ۷۷ درصد آب مورد نیاز این شهر از سد اکباتان و آبشینه تأمین می‌شود، گفت: میزان ذخیره این سدها به حدود ۴۰ درصد کاهش یافته که با روند فعلی مصرف در مهرماه به پایان می‌رسد.
اما باید گفت که این وضعیت در شهرستان های دیگر همدان هم جدی است به گونه ای که بهار سال جاری بود که مطرح شد اسدآباد در آستانه تنش آبی است و در این زمینه مدیر امور آب و فاضلاب شهرستان اسدآباد با اشاره به کاهش میزان بارش ها نسبت به مدت مشابه سال قبل، شرایط آبی شهر اسدآباد را بحرانی اعلام کرد.
علی اکبر رحمانی در این زمینه گفت: میانگین بارش استان همدان در سال آبی جاری ۳۶.۴میلیمتر بوده که نسبت به مدت مشابه بلندمدت ۱۸ درصد کاهش دارد که با روشن شدن زودهنگام چاه های کشاورزی افت بیشتر سطح آب های زیرزمینی را به همراه داشته است.
این موضوع همین جا پایان نمی یابد چراکه امین شیخی زاده؛ مدیر آبفای شهرستان کبودراهنگ نیز شروع بحران کم آبی در کبودرآهنگ را پیش از انتظار دانست و گفت: از ابتدای شروع فصل تابستان و گرمای هوا شاهد بالا رفتن مصرف آب هستیم بنابراین از مردم تقاضا داریم مصارف خانگی را کنترل و مدیریت کنند.
بدین ترتیب به راستی باید گفت که موضوع بحران آب تنها قرار نیست گریبانگیر شهرستان همدان باشد بلکه باید این روند برای تمامی شهرستان ها مورد توجه بوده و در مسیر برنامه ریزی و تصمیم گیری های مناسب قرار گیرد.
حال، در این راستا برآن شدیم تا گفتگویی با منصور ستوده؛ مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان و سیدهادی حسینی بیدار؛ مدیرعامل آبفای استان همدان ترتیب دهیم و وضعیت منابع آبی و راهکارهای حفاظت از آن را جویا شویم که در ادامه متن این صحبت ها را می خوانید:
همدان وارد تنش آبی شده است
منصور ستوده در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه کشور ما در منطقه خشک و نیمه خشک دنیا قرار گرفته و از طرفی، توزیع بارش نیز در کشور به لحاظ مکانی و زمانی ناهمگون است، عنوان کرد: این در حالی است که در ادامه خشکسالی های سنوات گذشته، شاهد خشکسالی هواشناسی و هیدرولوژیکی بی سابقه ای در سال آبی جاری هستیم.
مدیر عامل شرکت آب منطقه ای همدان مطرح کرد: این وضعیت به نحوی است که طبق گزارش ایستگاه های باران سنجی شرکت آب منطقه ای همدان طی سال آبی جاری در استان همدان ۲۸۰ میلی متر بارندگی داشته ایم که در مقایسه با ۴۶۹ میلی متر بارش سال گذشته ۴۰ درصد کاهش یافته است و استان وارد تنش آبی شده است.
سدهای اکباتان و آبشینه به عنوان تامین کننده آب شرب، از مهرماه قادر به تامین آب نبوده و احتمالاً در آبان ماه خشک خواهند شد
وی با تاکید بر اینکه در این مسیر، صرفه جویی در مصرف آب در همه بخش ها در مقطع کنونی امری ضروری تلقی می شود، اظهار کرد: رواناب به خصوص منابع آب ورودی به سدهای استان کاهش شدیدی داشته و سدهای اکباتان و آبشینه به عنوان تامین کننده آب شرب از مهرماه قادر به تامین آب نبوده و احتمالاً در آبان ماه خشک خواهند شد؛ بدین سان با ادامه روند موجود تامین آب شرب با مشکلاتی مواجه خواهد شد.
ستوده عنوان کرد: سد اکباتان همدان با کاهش ذخیره آبی نسبت به ماه‌های گذشته مواجه شده و حجم سد اکباتان در حال حاضر به ۱۴ میلیون کاهش یافته و ۴۲ درصد از ذخیره سد پر شده است.
وی در ادامه صحبت های خود یادآور شد: حجم رواناب ورودی به سد اکباتان نسبت به سال گذشته به یک سوم کاهش یافته به طوریکه در سال گذشته حدود ۶۴ میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه سد اکباتان شده که این میزان در سال جاری به ۲۴ میلیون مترمکعب کاهش پیدا کرده است.
وضعیت منابع آبی استان همدان نسبت به سال‌های گذشته با کاهش جدی مواجه است
ستوده با بیان اینکه وضعیت منابع آبی استان همدان نسبت به سال‌های گذشته با کاهش جدی مواجه است، اظهار کرد: انتظار می‌رود صرفه‌جویی لازم برای جلوگیری از بروز بحران توسط مصرف کنندگان آب در بخش شرب، کشاورزی و صنایع و خدمات انجام شود.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان یادآور شد: به دلیل کمبود بارندگی در سال آبی جاری و وقوع خشکسالی کشت دوم محصولات کشاورزی در استان همدان، به ویژه کشت پاییزه در اراضی پایین دست سد های اکباتان و سایر سدهای تامین کننده آب شرب ممنوع است.
وی با اشاره به اینکه همدان امسال از ذخایر آبی مناسبی برخوردار نیست و باید صرفه‌جویی و رعایت الگوی مصرف در اولویت قرار گیرد، عنوان کرد: تلاش بر این است تا برای تابستان امسال علاوه بر تامین منابع آب جایگزین ذخیره مناسبی را در سدهای استان همدان نگه‌داریم تا دچار مشکل نشویم.
۳۰ درصد حجم سد «نعمت آباد» پُر است
ستوده با بیان اینکه ۳۰ درصد از حجم سد نعمت آباد پُر است، عنوان کرد: حجم فعلی سد آبشینه نیز ۲.۷ میلیون مترمکعب است که ۵۵ درصد از حجم کلی آن پر است و با توجه به مصرف روزانه آب شرب شهر های همدان، این سد نیز در مهر ماه آبی برای برداشت نخواهد داشت.
وی با اشاره به اینکه ۵۲ درصد حجم سد سرابی تویسرکان پر شده است و حجم فعلی آن برابر ۴.۸ میلیون مترمکعب است، اضافه کرد: ۹۴ درصد از مخزن سد کلان ملایر پُر آب است و ۴۲ میلیون مترمکعب آب در پشت سد کلان شهرستان ملایر ذخیره شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان در ادامه صحبت های خود به وضعیت اجرای طرح های تعادل بخشی و حفاظت از منابع آب زیرزمینی در استان همدان نیز اشاره کرد وافزود: برای حراست و حفاظت از منابع آب های زیرزمینی نیز باید با نگرشی جدی تر و اساسی تر به قانون احیاء و تعادل بخشی توجه کنیم تا بتوانیم در پایان سال جاری مطابق تکلیف تعیین شده از سوی شرکت مدیریت منابع آب، ذخیره و صرفه جویی در مصرف آب داشته باشیم.
بیشترین میزان مصرف آب در استان همدان به دو بخش کشاورزی و خانگی مربوط است
وی با بیان اینکه جلوگیری و برخورد با تخلفات در حوزه منابع آب زیر زمینی نظیر انسداد چاه های غیر مجاز، توقیف ادوات حفاری غیرمجاز و نصب کنتور هوشمند بر روی چاه های دارای پروانه بهره برداری به منظور کنترل میزان برداشت آب نیز باید جدی تر از سال های گذشته در دستور کار کلیه امور ها قرار گیرد، اظهار کرد: بیشترین میزان مصرف آب در استان به دو بخش کشاورزی و خانگی مربوط است.
ستوده گفت: این امر نشان از ضرورت اصلاح جدی الگوی مصرف آب در این بخش و جلوگیری از کشت محصولات پر آب بر و کشت دوم دارد.
وی اضافه کرد: با نظارت درست و برنامه ریزی مناسب در حوزه حفاظت و بهره برداری انتظار می رود امسال حداکثر بهره وری را از امورهای منابع آب و به ویژه گروه های گشت و بازرسی شاهد باشیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان با بیان اینکه بر اساس طرح اضطراری آب‌رسانی به همدان، موضوع تأمین آب از چاه‌های منطقه خالق‌وردی و دره مرادبیگ مد نظر قرار گرفت، اظهار کرد: این طرح چند سال گذشته مطرح شد و پس از ظرفیت یابی و شناسایی چاه‌ها در ۷۰ کیلومتری منطقه خالق‌وردی حفاری آغاز شد.
باید به سمت شناسایی چاه‌های کشاورزی که امکان استفاده آن برای شرب است رفت و آن ها را از کشاورزان اجاره کرد
ستوده در ادامه گفت: با توجه به بروز خشکسالی و کمبود منابع آب سطحی و زیرزمینی در سال جاری و به منظور تامین کوتاه مدت آب شرب باید به سمت شناسایی چاه‌های کشاورزی که امکان استفاده آن برای شرب است رفت و آن ها را از کشاورزان اجاره کرد تا در موقع بحران بتوان از آن ها بهره برد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه ای همدان با اشاره به اینکه تامین حق‌آبه های کشاورزی روستاهای شورین، سنگستان و آبشینه براساس ورودی آب رودخانه به میزان ۲.۲ میلیون مترمکعب است، گفت: یکی از اساسی ترین اقدامات، لوله گذاری یا احداث کانال بتنی انتقال آب از سد اکباتان به اراضی کشاورزی این سه روستا است که پیشنهاد شده به دلیل صرفه جویی در مصرف آب و افزایش راندمان این خطوط انتقال توسط توسط سازمان جهاد کشاورزی انجام شود.
هیچ توجیه فنی و اقتصادی برای انتقال آب از طریق کانال های سنتی وجود ندارد
وی با بیان اینکه با توجه به محدودیت منابع آبی سد اکباتان و خشکسالی های پی در پی به نظر می رسد یکی از اولویت های کشاورزان پایین دست سد اکباتان پیگیری و اجرای خطوط انتقال آب کشاورزی به اراضی آن ها است، عنوان کرد: در حال حاضر، هیچ توجیه فنی و اقتصادی برای انتقال آب از طریق کانال های سنتی وجود ندارد.
ستوده در این خصوص تاکید کرد: منابع تأمین و توزیع آب شرب شهر همدان شامل سد اکباتان سدآبشینه رودخانه عباس آباد چشمه دره مرادبیگ چاه ها است که به میزان ۱۷۰۰ لیتر درثانیه است.
از شناسایی مشترکین پر مصرف و صدور اخطاریه تا قطع موقت انشعاب آن ها
مدیرعامل آبفای استان همدان نیز در گفتگو با خبرنگار بازار به تشریح برنامه ها و اولویت های شرکت آب و فاضلاب استان همدان در مواجه شدن با وضعیت خشکسالی و تنش های آبی اشاره کرد و گفت: در این زمینه کف شکنی، تعمیق، لایروبی و تغییر محل چاه های آب شرب فعلی برای افزایش آبدهی در دستور کار قرار گرفته است.
سیدهادی حسینی بیدار با بیان اینکه باید مدیریت مصرف در بخش های مختلف در دستور کار قرار گیرد، اظهار کرد: از دیگر اقداماتی که در پیش گرفته شده می توان به حفر چاه جدید آب شرب در مناطق دارای پتانسیل، استفاده از چاه های کشاورزی و تحویل پساب به آن ها، ادامه تامین آب شرب از رودخانه خاکو و چشین و ادامه تامین آب شرب از رودخانه دره مرادبیگ اشاره کرد.
وی از شناسایی مشترکین پر مصرف و صدور اخطاریه و یا قطع موقت انشعاب آن ها خبر داد و گفت: با اقدامات صورت گرفته کاهش ۲۵ درصدی مصرف آب شرب دستگاه های اجرایی و کاهش مصرف خانگی، خدمات، تجاری وغیره را شاهد هستیم.
باید جداسازی آب شرب از فضای سبز شهرداری ها و مجتمع های مسکونی و تجاری در دستور کار باشد
حسینی بیدار با تاکید بر اینکه باید جداسازی آب شرب از فضای سبز شهرداری ها و مجتمع های مسکونی و تجاری در دستور کار باشد، گفت: در این زمینه نیز سعی شده تا در استان همدان قدم هایی را برداریم.
وی با بیان اینکه با توجه به وضعیت آبی همدان برنامه هایی چون نصب فشارشکن در مکان های مختلف، تشکیل گروه های نشت یابی و جلوگیری از پرت شبکه آب شرب، عدم فروش انشعاب برای ساختمان سازی تا اطلاع ثانویه را جز اولویت قرار داده ایم، گفت: جهاد کشاورزی استان نیز برنامه هایی چون جلوگیری از کشت دوم محصولات کشاورزی، جلوگیری از کشت پاییزه در اراضی پایین دست سد اکباتان، کشت محصولات زراعی کم آب بر در شرایط خشکسالی و جلوگیری از توسعه باغات اراضی بالادست سد اکباتان توسط منابع طبیعی را در پیش گرفته است.
حال که بحران آب و خشکی سد اکباتان و آبشینه در آینده ای نزدیک جدی است سوالی که ذهن را درگیر می کند اینکه موضوع تنش آبی کجای برنامه ریزی های کشاورزی در استان همدان قرار دارد؟
آیا توانسته ایم در استان همدان در کنار ورود به عرصه سیستم های آبیاری قطره ای و بارانی و غیره قدمی نیز در مسیر کشاورزی قراردادی، کشاورزی ارگانیک، کشاورزی حفاظتی و مواردی از این دست قدم برداریم؟
کشاورزی قراردادی یعنی اینکه به زنجیره تولید فکر کرده ایم و تنها در مسیر تولید کمی قدم برنداشته ایم، حال آن که در استان همدان با ضایعات کشاورزی روبرو هستیم.
این روزها سیر همدان در انبارها در حال خراب شدن است و سایر محصولات گاه با بازارهای نامناسبی روبرو هستند؛ حال آن که این محصولات آب کمی هم مصرف نکرده اند! از سویی محصول سیب زمینی همدان مطرح است که بسیاری بر این باور هستند که با وضعیت آبی همدان کشت این محصول و قطب تولید آن بودن برای همدان نامناسب است!
گذشته از همه این ها مدیریت مصرف آب کشاورزی که بخش عمده (۸۹.۵ درصدی) مصرف آب را به خود اختصاص داده است، امری حیاتی است و امید است تا وضعیت بحرانی برای مسئولین مربوطه جا افتاده و شاهد گام های موثرتری در حوزه کشاورزی استان باشیم.
