١٧ استان ایران در مسیر بیابان شدن

هفده استان کشور به عنوان مناطق بیابانی توسط دفتر بیابانزدایی ایران شناخته شده است که حدود ۷۰ درصد جمعیت ایران در این نواحی زندگی می کنند.

وبینار «هم اندیشی روز جهانی مقابله با بیابانزایی» به مناسبت روز جهانی بیابانزدایی در پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری برگزار شد. در این وبینار دکتر محمد رضا پیروان «عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری» با بیان اینکه مساله بیابانزایی معضل بسیاری از کشورهای جهان است گفت: هفده استان کشور به عنوان مناطق بیابانی توسط دفتر بیابانزدایی ایران شناخته شده است که حدود ۷۰ درصد جمعیت ایران در این نواحی زندگی می کنند.

پیروان با اشاره به اینکه بیابان اکوسیستم زوال یافته ای است که پتانسیل تولید بیولوژیک خود را یا از دست داده یا در حال از دست دادن است افزود: بیابانزایی به فرایند تخریب سرزمین، زوال زیست های طبیعی با کاهش توان تولید زیستی اراضی در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب ناشی از عوامل انسانی و محیطی اطلاق می شود.

عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری با اشاره به اینکه احیای منطقه هندیجان کانون ریزگرد نمونه بارز از مدیریت پایدار سرزمین و همزیستی مسالمت آمیز انسان و طبیعت است، اظهار داشت: ترکیب ۵ عامل اقلیم، پوشش گیاهی، ژئومورفولوژی، خاک و زمین شناسی نشان می دهد حدود ۸۶ تا ۹۳ میلیون هکتار ایران مناطق بیابانی تشکیل می دهد.

به گفته عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری حدود یک سوم کشور دارای پتانسیل بیابانی شدن متوسط است و این بدان معنا است که با مدیریت نادرست بهره برداری از منابع آب و خاک، این بخش از کشور هم به سرعت به بیابان های با شدت بالا تبدیل می شوند.

پیروان خاطر نشان کرد: از عوامل انسانی بیابانزا در ایران می توان به افزایش جمعیت، برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی، آلودگی آب های زیرزمینی از طریق پساب های صنعتی، شهری و کشاورزی و نیز تغییر شدید و سریع کاربری اراضی اشاره کرد.

ضیاء الدین شعاعی «عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری» نیز با اشاره به رویکرد اقتصادی دنیا در بیابانزدایی گفت: تجربه دیوار سبز آفریقا و کمربند سبز چین دو نمونه برجسته طرح های بیابانزدایی در سطح دنیا به شمار می رود.

به گفته ضیایی در طرح کلان بیابانزدایی چین در بیش از ۵۰۰۰ کیلومتر مربع عملیات احیا و پوشش گیاهی در ۱۰۰ هزار کیلومتر مربع و با احداث حدود ۵۰۰ کیلومتر راه دارای حاشیه و فضای سبز اجرا شده است و موفقیت این طرح به نحوی بوده است که برخی از بازدیدکنندگان آن را به یک معجزه در شمال چین تعبیر کردند و متعاقبا به دلیل موفقیت های متنوع، طرح به صورت یک مدل در سطح جهان تحت عنوان مدل کوبوچی نامیده شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری گفت: ایجاد صنعت منطق با محیط زیست در پروژه کلان زیست محیطی چین به مرور توانسته است حدود ۵۰۰۰ فرصت شغلی ایجاد کند و این مشاغل ایجاد شده در طرح های مقابله با بیابانزایی، خدمات گردشگری، کشت و صنعت، حتی صنایع جانبی توسعه یافته و این مساله باعث افزایش درآمد افراد محلی شده است.

ضیایی با اشاره به اینکه ۵۵ درصد از مساحت ایران را بیابان تشکیل می دهد گفت: طبق مطالعات انجام شده، تلفیق نقشه های پنج عامل اقلیم، زمین شناسی، ژئومورفولوژی، خاکشناسی و پوش گیاهی مورد مطالعه دخیل در ایجاد شرایط بیابانی ایران، بیانگر آن است که مجموع سطوح بیابانی زیرپوشش این عوامل اعم از سطوح مشترک و غیرمشترک معادل ۹۰۷ هزار و ۲۹۰ کیلومتر معادل بیش از ۹۰ میلیون هکتار است.

محمدرضا غریب رضا «عضو هیئت علمی پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری» در این وبینار گفت: ۲۰ میلیون هکتار از اراضی کشور (۱۲ درصد) در معرض فرسایش بادی و استعداد تولید گردوغبار را دارند. نسبتی که در مقایسه با متوسط جهانی آن بیش از ۶ برابر را نشان می دهد. از این مساحت حدود ۷ میلیون هکتار منطقه برداشت، حدود ۹ میلیون هکتار منطقه حمل و ۶ و نیم میلیون هکتار منطقه رسوب هستند. افزون بر آن، ۶.۴ میلیون هکتار اراضی تحت تهدید فرسایش بادی است که از این میزان ۲.۱ میلیون هکتار شرایط بحرانی درجه یک، ۲.۲ میلیون هکتار شرایط بحرانی درجه دو و ۲.۱ میلیون هکتار شرایط بحرانی درجه سه را دارد و در مجموع ۱۷۸ نقطه در محدود ۸۲ شهرستان و ۱۷ استان همواره در معرض این پدیده شوم قرار دارند.