ارمغان خشکسالی برای مراتع لرستان/ زنگ خطر سونامی آتش‌سوزی به صدا درآمد
تخریب و کاهش پوشش مراتع لرستان یکی از نگرانی‌هایی است که ظرف چند سال اخیر از سوی کارشناسان و مسوولان مطرح است، خشکسالی امسال بدون شک فقیر شدن بیشتر مراتع را به دنبال دارد و به گفته برخی کارشناسان بیم آن می‌رود که شاهد سونامی آتش سوزی در استان باشیم.
روند فقیر شدن مراتع لرستان از پوشش گیاهی در سال‌های گذشته شدت گرفته، اما با توجه به خشکسالی امسال زنگ خطر تخریب و کاهش پوشش مراتع به صدا درآمده است، به طوری که طبق گفته مسوولان میزان علوفه مراتع به کمتر از پنجاه درصد یعنی صد کیلو رسیده است، مراتع ییلاقی استان یعنی شرق و شمال استان بیشترین ضعف و فقر را دارند.
تغییرات اقلیمی و خشکسالی، چرای زودرس و بیش از حد دام‌ها از جمله عواملی است که کاهش پوشش گیاهی در مراتع استان را به دنبال داشته است، از بین رفتن مراتع تاثیرات و پیامدهای منفی بر روند توسعه پایدار، ثبات اجتماعی و اقتصادی استان دارد.
کاهش پوشش گیاهی علاوه بر اینکه تغذیه دام‌ها را در استان با خطر مواجه می‌کند پیامدهای چون فرسایش خاک و بروز سیلاب را هم به دنبال دارد، اما خطری که نگرانی‌ها را افزایش داده بروز آتش سوزی‌ها است، موضوعی که می‌طلبد دستگاه‌های متولی راهکار و اقداماتی جدی را برای مقابله با آن بیاندیشند.
در رابطه با وضع پوشش گیاهی مراتع استان با رییس اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان و عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
کاهش پنجاه درصدی علوفه مراتع
رییس اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان با اشاره به اینکه خشکسالی جزو جدایی ناپذیر اقلیم هر منطقه است که شدت و فراونی آن در مناطق خشک و نیمه خشک بیشتر است، عنوان می‌کند: مراتع لرستان با ۸۴۳ هزار هکتار عمدتا در مناطق خشک و نیمه خشک قراردارد، این درحالی است که حدود نود درصد دام دامداران وابسته به علوفه این مراتع است.
حاجی رضا جودکی می‌گوید: تاثیری خشکسالی روی علوفه مراتع هم از لحاظ کیفی و هم کمی است، میانگین علوفه مراتع در شرایط عادی ۲۲۰ کیلو است، اما در شرایط فعلی شاهد کاهش پنجاه درصدی علوفه هستیم یعنی به ازای هر هکتار تنها ۱۰۰ کیلو علوفه داریم.
به گفته وی خشکسالی خشوی، خشک شدن و غیر خوش خوراکی شدن علوفه مرتع نیز از تاثیرات خشکسالی بر کیفیت علوفه است، این موضوع سبب می‌شود که دام میل کمتری برای چرا داشته باشد.
پیامدهای کاهش پوشش گیاهی
رییس اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان بیان می‌کند: کاهش پوشش گیاهی مراتع علاوه بر فرسایش بادی و آبی کاهش درآمد دامداران را هم به دنبال دارد، زیرا کمبود علوفه باعث می‌شود دامدار دام خود را به قیمت ارزان بفروشد.
جودکی با اشاره به اینکه خشکسالی امسال سبب کوچ زودرس عشایر خوزستان شد، می‌گوید: کوچ ماشینی عشایر نیز مزید بر علت شده تا شاهد خسارت سنگین به مراتع استان باشیم، هر چند کوچ عشایر غیر بومی را در ورودی‌ها خوزستان و ایلام تا حدودی با تاخیر مواجه کردیم و عشایر بومی هم دامشان را در اراضی آیش کشاورزی چرا کردند اما به هر حال با توجه به خشکسالی شاهد خسارت پنجاه درصدی در مراتع بودیم.
وی در بخش دیگری از صحبت‌های خود عنوان می‌کند: از ۸۸۴ هزار هکتار مراتع استان ۱۴۷ هزار درجه یک ، حدود ۶۷۰ هزارهکتاردرجه دو و ۶۵ هزار هکتار درجه است، اما خشکسالی باعث شده همه مراتع به عنوان مراتع فقیر خودشان را نشان بدهند.
راهکارهای حفظ پوشش گیاهی مراتع
رییس اداره مرتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری لرستان حفظ تعادل دام و مرتع عمده‌ترین راهکاری است که می‌تواند از فقیر شدن پوشش گیاهی مراتع جلوگیری کند، راهکار دیگر اینکه دیرتر دام وارد مراتع شود و زودتر هم خارج شود زیرا امسال شرایط استثنایی است.
جودکی می‌گوید: اگر دامداران دام را دوست دارد باید بستر چرای دام یعنی مرتع را هم دوست داشته باشد، این موضوع جا بیفتد که دامدار بدون مرتع مفهموم ندارد.
قرق مراتعی که متحمل بیشترین خسارت شده‌اند نیز از دیگر راهکارهایی است که وی مطرح می‌کند و می‌گوید: اما موضوع مهم این است که امور پشتیبانی دام جهاد کشاورزی امسال باید در تامین علوفه دستی دام از همه توان خود استفاده کند تا دامداران بیشتر از این متضرر نشوند .
رییس اداره مرتع استان با اشاره به اینکه احیا مراتعی که پوشش گیاهی آنها فقیر شده نیز از دیگر راهکارها است، می‌گوید: در همین راستا سال ۹۹ حدود۲۹ هزار هکتار از مراتع استان را به منظور احیا قرق کردیم، ضمن اینکه کپه کاری با بذور مراتع و گیاهان دارویی را هم به میزان ۱۸۰۰ هکتار در محدوده طرح‌های مرتعداری انجام داده‌ایم.
تاثیر خشکسالی بر پوشش گیاهی
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان نیز با اشاره به علل خشکسالی کشور و به تبع آن استان می‌گوید: با توجه واقع بودن کشوردر جنوب غربی آسیا و نیمکره شمالی و عرض ۴۰ درجه شمالی که از عرض‌های خشک محسوب می‌شود ما پیامد خشکسالی را همواره داریم، البته فعالیت بشری که منجر به افزایش دما شده نیز بر این خشکسالی دامن زده است.
رضا سیاه منصور می‌افزاید: ما ظرف یک دهه گذشته شاهد کاهش میانگین بارش و البته پراکنش نامناسب در استان بوده‌ایم، همه این موارد سبب شده که با پدیدیده خشکی و خشکسالی مواجه باشیم.
به گفته وی گیاهان بسته به شرایط فیزیولوژیکی رفتارهای متفاوتی در رابطه با میزان رطوبت و نور از خود نشان می‌دهند، برخی گیاهان در شرایط فعلی زادآوری و تراکم کمی دارند و باعث می‌شود بذر خاک با مشکل مواجه شود، از طرفی با کوتاه قدی گیاه شاهد کاهش حجم تولید علوفه هستیم دراین شرایط باید مدیریت حفاظتی داشته باشیم.
مراتع روز به روز فقیرتر می‌شوند
این دکتری مرتع داری می‌گوید: اما با توجه کمبود اعتبار، کمبود نیروی متخصص، کمبود امکانات و زیادی دام همچنین در مضیقه بودن روستاییان و بهره‌برداران به دلیل شرایط حاکم بر اقتصاد ایران اقدام حمایتی صورت نمی‌گیرد و فشار برمراتع وارد می‌شود، به طوری که ما شاهد هستیم روز به روز مراتع فقیرترمی‌شوند.
سیاه منصور عنوان می‌کند: براساس گزارش سازمان جنگل‌های کشور هشت و نیم درصد مراتع ما متراکم و مرغوب هستند، ۲۱ تا ۲۸ درصد نیمه متراکم و مابقی غیر متراکم هستند در لرستان نیز وضع به این منوال است.
وی با بیان اینکه بیش از ۹۰ درصد تکیه دامی ما بر مرتع است، می‌افزاید: همین امر و چرای بی رویه سبب شده همان ۸ و نیم درصد مرتع مرغوب ما هم با خطر مواجه باشند، و اگر این روند ادامه داشته باشند تنها چهار درصد از مراتع ما متراکم است و این یک تهدید جدی است.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی لرستان با اشاره به اینکه خشکسالی تخریب پوشش گیاهی مراتع ، آتش سوزی و افزایش زوال بلوط را به دنبال دارد، می‌گوید: برای تغییر شرایط نیازمند عزم ملی و نگاه در سطوح بالای مدیریتی هستیم که نجات بخش باشد اما با توجه به شرایط اقتصادی کشور بعید به نظر می‌رسد و این تهدید نگران کننده است.
تاکید بر ساماندهی دام و رعایت فصل چرا
سیاه منصور ساماندهی و کنترل ورود عشایر و رعایت فصل چرایی عشایر، نظارت بر رعایت پروانه چرای دام ، به روز کردن پروانه چرای دام، هم افزایی بین دستگاه‌های و مشخص شدن جایگاه منایع طبیعی ، ارائه سوبسید علوفه به دامداران را از جمله راهکارهایی عنوان می‌کند که می‌تواند به حفظ پوشش گیاهی مراتع استان کمک کند.
وی ادامه می دهد: اما متاسفانه ما شاهد عم هماهنگی دستگاه‌های متولی در این زمینه هستیم، از طرفی منابع طبیعی در سطوح بالای و عالی مدیریت کشور جایگاه چندانی ندارد.
عضو هیات علمی منصوب وزارت علوم در موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور معتقد است: امسال با خشک شدن گیاهان و برداشت محصولات کشاورزی سونامی آتش سوزی را در استان خواهیم داشت که جای نگرانی دارد و باید هم اکنون برنامه‌ریزی کرد زیرا آتش سوزی خود یکی از علل تخریب مراتع است.
