احداث ۴۲۹ سازه آبخیزداری برای مهار خشکسالی در بوشهر
احداث ۴۲۹ سازه آبخیزداری بخشی از تدبیر و تلاش هشت ساله دولت‌های یازدهم و دوازدهم برای مهار خشکسالی و پیامدهای ناگوار آن بر منابع طبیعی در استان بوشهر است که اگر با عملکرد همه دولت‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی در این بخش در این استان مقایسه شود، بازهم افزایش دارد.
به گزارش ایرنا، آب و خاک منابع مهم و ارزشمندی است که طبیعت به انسان هدیه کرده و بدون داشتن آب و خاک سالم، حیات و زندگی روی کره خاکی امکان پذیر نخواهد بود بر همین اساس، حفظ آب و خاک و آلوده نکردن آن وظیفه همه انسان‌ها است.
در مناطق خشک و نیمه خشکی مثل استان بوشهر علاوه بر ریزش‌های جوی ناچیز و پراکندگی زیاد، بارش‌های سالانه آن در۳ تا ۵ بارندگی در طول یک سال آبی خلاصه می‌شود که با شدت زیاد و در زمان کمی انجام و منجر به بروز سیلاب‌های مخرب می‌شود به نحوی که این استان در آمار سیلاب‌های مخرب در ۳۰ سال گذشته در رتبه پنجم تا هفتم کشور جای دارد.
میانگین بارندگی در استان بوشهر ۲۵۰ میلی‌متر در سال است که در صورت تحقق این میزان بارندگی، مجموع روان آب‌های ناشی از بارش‌های این استان و استان‌های همجوار بالا دست که به سمت خلیج فارس سرازیر می‌شود در مجموع بیش از چهار میلیارد مترمکعب است و با همه تلاشی که از سوی وزارتخانه‌های نیرو و جهاد کشاورزی انجام شده‌است تاکنون فقط بین ۱۰ تا ۱۵ درصد از این حجم روان‌آب مهار و ۸۵ تا ۹۰ درصد از آنها بدون استفاده در دریا تخلیه می‌شود.
از طرفی اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری علاوه براینکه بخش زیادی از این روان‌آب‌ها را کنترل می‌کند، از فرسایش و تخریب خاک جلوگیری کرده و باعث تغذیه سفره‌های آب‌های زیرزمینی می‌شود به همین دلیل انجام پروژه‌های مهم آبخیزداری و استحصال حجم قابل ملاحظه‌ای از آب‌های روان باعث مدیریت بحران آبی که در اثر خشکسالی سال‌های گذشته اتفاق افتاده شد و اگر این کار انجام نمی‌شد به طور یقین استان بوشهر اکنون با شرایط حادتری در زمینه کم آبی روبرو بود.
براساس آمارهای موجود پس از پیروزی انقلاب اسلامی تاسال ۱۳۹۲ در مجموع ۴۰۴ سازه آبخیزداری در استان بوشهر احداث شده بود، این در حالی است که از سال ۹۲ تا ۹۹ با همت و تلاش دولت تدبیر و امید ۴۲۹ سازه آبخیزداری درسطح ۲هزار و ۸۵۰ هکتار، گابیون بندی ۱۷هزار و ۳۸۶مترمکعب، عملیات خشکه چین و هلالی آبگیر، ۱۶۶ هکتار پیتینگ و ۴۳۹ هکتار عملیات بیولوژیک در این استان انجام شد که معادل کل عملکرد ۳۴ ساله پیش از آن بوده‌است.
این وضعیت نشان می‌دهد مشکلات اقتصادی،تحریم‌های ظالمانه و تنگناهای مالی مانع از توجه دولت تدبیر و امید به منابع آب و خاک و اجرای طرح‌های آبخیزداری برای تقویت سفره‌های زیرزمینی در استان بوشهر نشد، زیرا با توجه به خشکسالی‌های بیش از یک دهه اخیر در این استان، هرگونه غفلت در این زمینه منجر به بیکاری خانواده‌ها و تهدید اشتغال و تولید می‌شد.
سازه‌های آبخیز سد راه سیلاب‌های بنیان کن
رئیس اداره مهندسی و مطالعات اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر می‌گوید: از حجم سه میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب روان آب‌های استان بیش از یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون متر مکعب آن در کمتر از ۲ ساعت به دریا می‌ریزد این درحالی است که کنترل و استحصال فقط نیمی از آن می‌تواند تحولی بزرگ در تثبیت و توسعه بخش کشاورزی استان، کاهش خسارت‌های ناشی از سیل و افزایش آب‌دهی چاه‌ها شود.
محمد سبحانیان معتقد است: به همین دلیل اهمیت آبخیزداری به منظور بهره برداری از سیلاب‌ها به عنوان کلید راه‌گشای همه معضلات کم آبی و خشکسالی احساس شده‌است در همین ارتباط آبخیزداری با سه هدف کلی پیشگیری، حفاظت و احیا به دنبال آن است که مشکلات موجود در حوضه‌های آبریز را کاهش و موجب ایجاد فرصت در هر منطقه شود.
به گفته سبحانیان همه می‌دانیم ۹۵ درصد غذای انسان از زمین حاصل می‌شود و بر این اساس، باتوجه به رشد جمعیت، گسترش شهرها و از بین رفتن زمین‌های زراعی و مهاجرت از روستاها، لازم است برنامه ریزی مدونی برای حفاظت و صیانت از خاک انجام شود.
سبحانیان با اشاره به مشکل فرسایش خاک بر اثر خشکسالی وافزایش استفاده بی رویه از منابع آبی افزود: میانگین فرسایش خاک در جهان ۱۲ تن و در ایران ۱۶ تن است اما در استان بوشهر بین ۲۰ تا ۲۵ تن در هکتار برآورد می‌شود که این آمار از متوسط جهانی و کشوری بالاتر است.
وی ادامه داد: فعالیت‌های توسعه‌ای آبخیزداری نه تنها موجب حل مشکلات این بخش می‌شود بلکه با ایجاد توسعه پایدار به بهبود وضعیت اقتصادی و استانداردهای زندگی در این بخش نیز کمک می‌کند.
با انجام عملیات بیولوژیک و مکانیکی می‌توان پوشش گیاهی مراتع را بهبود بخشیده و از این طریق وضعیت تغذیه دام و در نهایت تولیدات دامی نیز افزایش می‌یابد همچنین با افزایش پوشش گیاهی از یک طرف خطر سیل و رسوب در حوضه آبریز کاهش یافته و نفوذ پذیری سطح آب زیرزمینی، آب چاه‌ها و قنات‌ها نیز بیشتر می شود.
آبخیزداری مرهم زخم خشکسالی
مهار روان آب‌ها، کاهش خسارت‌های سیلاب در اراضی پایین دست و تأسیسات زیربنایی، استحصال آب و افزایش آب‌دهی چاه‌ها، چشمه‌ها و قنات‌ها از مهمترین مزایای توسعه آبخیزداری است.
در این سال‌ها که به دلیل تغییرات اقلیمی از یک سو شاهد تجربه بی رحمی‌های سیل و از بین رفتن هست و نیست انسان‌ها و طبیعت هستیم احداث و توسعه سازه‌های آبخیزداری به عنوان مرهمی بر این زخم‌ها بیشتر احساس می‌شود.
معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر سطح تحت تاثیر ۴۲۹ سازه آبخیزداری احداث شده در دولت‌های یازدهم و دوازدهم در این استان را ۲۳۳ هزارو ۳۱۹ هکتار عنوان کرد که برای اجرای آنها تاکنون ۱۵۲میلیارد و ۸۱ میلیون تومان اعتبار هزینه شده‌است.
به گفته علی جعفری این سازه‌های آبخیزداری در استان بوشهر در هشت سال اخیر توانسته‌اند ۵۶میلیون و ۸۶۲ هزار و ۴۱۶ مترمکعب آب استحصال و به سفره‌های زیرزمینی تزریق کنند.
وی نفوذ سالانه آب سیلاب به آبخوان‌ها و سفره‌های آب‌های زیر زمینی به طور میانگین یکهزار مترمکعب در هکتار،کنترل فرسایش خاک سالانه به طور میانگین ۹ تن در هکتار، افزایش تولید علوفه سالانه میانگین ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار، حفظ و افزایش تنوع ژنتیکی گیاهی و جانوری و ایجاد تعادل در اکوسیستم‌ها، کمک به پایداری توسعه کشاورزی به دلیل چند منظوره بودن اقدام‌های آبخیزداری و آبخوانداری (حفظ آب و خاک)، بهبود معیشت روستائیان و تحقق اهداف ارتقا درآمد، ایجاد اشتغال در زمانی کوتاه و استقبال بالا از سوی مردم و درخواست مسئولان استان به دلیل عملکرد بسیار خوب اقدامات آبخیزداری و آبخوانداری را از جمله نتایج اجرای سازه‌های آبخیزداری در استان بوشهر عنوان کرد.
جعفری ادامه داد: ۶۳ مورد پروژه مطالعاتی حوزه‌های آبخیز در استان بوشهر به مساحت یک میلیارد و ۲۲۶ هزار و ۹ هکتار انجام شده‌است که از این مجموع ۲۷ مورد از آن به مساحت ۴۸۱هزار و ۸۳۵ هکتار با ۲ میلیارد و ۷۰۹ میلیون تومان اعتبار در هشت سال اخیر انجام شده است.
جهش سازه‌های آبخیزداری در دولت تدبیر و امید
براساس آمارها در دولت تدبیر و امید به صورت میانگین سالانه ۵۴ سازه آبخیزداری در استان بوشهر احداث که بیشترین سازه‌ها نیز با وجود مشکلات مالی در سال‌های ۹۷ و ۹۸ به ترتیب ۷۶ و ۹۸ سازه آبخیزداری ساخته شده‌است.
به گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان بوشهر،آمارها نشان می‌دهد تا قبل از سال ۹۲، به طور میانگین سالانه ۱۲ سازه آبخیزداری در استان بوشهر احداث می‌شد این درحالی است که این آمار در دولت تدبیر و امید به نسبت بسیار بالاتر است.
غلامرضا منتظری می‌گوید: در استان بوشهر ۳۲ دشت وجود دارد که تعدادی از آنها از جمله دشت بوشکان، تنگ ارم، دشت پلنگ و حوزه جم و ریز از لحاظ برداشت آب ممنوعه شده‌اند و باتوجه به اینکه استان از پتانسیل سیل خیز بالایی برخوردار است همین مساله یکی از دلایل قانع کننده برای اجرای سازه‌های آبخیزداری است.
یکی دیگر از رویکردهای اجرای سازه‌های آبخیزداری باتوجه به بیلان منفی بیشتر دشت‌ها تقویت سفره‌های زیرزمینی است که تلاش شده با استحصال بیش از ۵۶ میلیون مترمکعب آب به معیشت روستائیان که ارتباط مستقیمی به آب دارد، کمک شود.
صندوق توسعه ملی پشتوانه‌ای برای اجرای پروژه‌های آبخیزداری
از سال ۹۷ نهضت بزرگی در ارتباط با تامین اعتبار از صندوق توسعه ملی با اذن رهبر معظم انقلاب و حمایت دولت و پشتیبانی مجلس برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در کشور شکل گرفت و تحولی عظیم در این بخش به وجود آمد.
استفاده از اعتبارات صندوق توسعه ملی برای موارد خاص با درخواست دولت از رهبر معظم انقلاب انجام می‌شود که بدلیل اهتمام دولت به بخش آبخیزداری از سال ۹۷ این مساله در دستور کار دولت قرار گرفت و با مجوز داده شده اعتبار مناسبی به این بخش اختصاص یافت.
به گفته منتظری با وجود تحریم‌های ظالمانه، تنگناهای مالی و کاهش درآمدهای دولت اما بیشترین کارهای آبخیزداری در دولت‌های یازدهم و دوازدهم از محل اعتبارات صندوق توسعه ملی انجام شده‌است.
وی ادامه داد: در این ارتباط در سال های ۹۷، ۹۸ و ۹۹ به ترتیب ۱۲میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان، ۴۳ میلیارد تومان و ۲۴ میلیارد تومان به بخش آبخیزداری استان بوشهر اختصاص یافت که اختصاص این اعتبار روح و انرژی تازه‌ای به اجرای پروژه‌های آبخیزداری استان بوشهر بخشید.
منتظری معتقد است: چهار برابر شدن این اعتبارات در استان بوشهر بیانگر توجه دولت به پروژه‌های منابع طبیعی بویژه در بخش آبخیزداری است و باتوجه به بارش‌های زودگذر و فصلی که به شدت از دسترس خارج و یا در پائین دست باعث تخریب و آسیب به زیرساخت‌ها می‌شود ضرورت اجرای سازه‌های آبخیزداری را در استان بوشهر دوچندان می‌کند.
در زمان حاضر ۸۳۳ انواع سازه آبخیزداری در استان بوشهر در سطح ۴۳۸ هزار و ۹۸۵ هکتار وجود دارد که برای اجرای آنها تاکنون بیش از ۱۹۶ میلیارد و ۳۵۷ میلیون تومان اعتبار هزینه شده و این سازه ها توانسته‌اند تاکنون ۱۳۲ میلیون و ۱۵هزار و ۹۰۴ مترمکعب آب استحصال کنند.
