خراسان جنوبی؛ از کم آبی به خشکسالی
خشکسالی‌های بیست‌ساله خراسان‌جنوبی امان روستانشین‌هایش را بریده‌است؛ روستاییانی که در کمبود تانکرهای آب‌رسانی، خشکسالی باغ و تشنگی دام، به برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی روی آوردند.
به گزارش سلامت نیوز به نقل از روزنامه همشهری ،اما همین برداشت‌های بی‌رویه بحرانی شدن وضعیت دشت‌های این استان را رقم زد. ازسوی دیگر، تا سال‌های اخیر ۴۰۰روستای خراسان‌جنوبی با تانکر آب‌رسانی می‌شد و این تعداد، براساس آخرین آمار اعلام‌شده ازسوی وزارت نیرو، به ۵۰۰روستا رسیده که ازمجموع آنها، ۱۴۸روستای بالای ۲۰خانوار هم در وضعیت قرمز قرار دارند.همچنین ۳۵دشت استان شرایط مناسبی ندارند.
براساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی، ۸دشت در شرایط ممنوعه بحرانی هستند و به‌تازگی ۱۸دشت دیگر هم «ممنوعه برداشت» اعلام شده‌است. تنها ۹دشت آزاد باقی مانده‌است که به نظر نمی‌رسد عمر آنها هم، با وجود کم‌آبی‌های شدید، دوام چندانی داشته باشد.خراسان جنوبی با ۴۶۰کیلومتر مرز مشترک با افغانستان در فهرست استان‌های تک‌رقمی ازنظر بارش باران است.
مهاجرت هم در بسیاری از روستاهای مرزی‌اش در نهبندان، سربیشه، درمیان و زیرکوه سر به فلک زده و جمعیت باقی‌مانده با نامناسب‌ترین شرایط بحران آبی زندگی می‌کنند. تابستان امسال هم، به دلیل شیوع کرونا و نیاز بیشتر به مصرف آب، مشکلات مردم چندبرابر شده و چشم‌انتظار وعده‌های وزارت نیرو در بهار امسال و مسئولان استانی برای رفع تشنگی‌های‌شان هستند.
از خیر آب لوله‌کشی گذشته‌ایم
از قاسم‌آباد و محمدآورد و چاه‌داشی بگیر تا چاه‌بک، بیدیکان و کهنو؛ آب نیست. این صحبت‌های پیرمرد ساکن بیدیکان نهبندان است که خودش را «آقامیرزا» معرفی می‌کند و می‌گوید: سال‌هاست که آب شیرین به ما نرسیده و آبی هم که با تانکر به این منطقه می‌آورند، آنقدر شور است که از خیر خوردنش باید بگذریم.او ادامه می‌دهد: این درد است که مردم بسیاری از روستاهای نهبندان به خاطر کم‌آبی هیچ کاری برای انجام دادن ندارند.
کار اصلی مردان و جوانان روستا، نشستن پای دیوار و غصه خوردن است. ریشه غصه این است: فرزندان‌مان آواره شهرها شده‌اند و آنهایی هم که مانده‌اند، در آینده باید چه کنند؟فضل‌الله عبداللهی، ساکن روستای سیوجان خوسف، زندگی دراین منطقه را شبیه به گیر کردن در بن‌بست می‌داند. او می‌گوید: آب نداریم و دام‌های‌مان از بین رفته‌اند.
چند سال پیش چند گاو و گوسفند داشتم، اما فقط ۵رأس گوسفند و ۲رأس گاو برایم مانده که همین‌ها را هم به زور نگه می‌دارم. نه کشاورزی داریم، نه دامداری. حرفه دیگری هم بلد نیستیم که کار تولیدی کنیم. کاش مسئولان حداقل فکری برای تامین آب دام‌های‌مان کنند.این روستایی به اندک شدن محصولات کشاورزی این مناطق هم اشاره می‌کند و می‌افزاید: در چند سال اخیر محصولات باغی هم آنقدر کم شده که دیگر ارزش کشت و تولید ندارند. قنات‌ها که آب داشتند، جوابگوی دام و کشاورزی بودند، اما اکنون آنقدر آب چاه‌ها کم شده که مردم ترجیح می‌دهند به‌جای کشاورزی، دام‌های‌شان را سیراب کنند.
قطع مکرر آبی
کی از بانوان ساکن زیرکوه هم درباره قطع مکرر آب می‌گوید: هرسال با وجود وعده‌های فراوان، وضع همین است. مصرف آب این روزها به‌خاطر کرونا افزایش پیدا کرده، اما در برخی ساعت‌ها حتی نمی‌توانیم ظرف‌های ذخیره را پر کنیم. البته وضعیت اقوام‌مان در روستای زادگاهم بسیار بدتر است. آنها همین آب کم را هم ندارند و زنان باید ساعت‌های طولانی برای رسیدن تانکرهای آب و پرکردن ظرف‌های‌شان منتظر بمانند که همان‌ها هم کافی نیستند و به همه اهالی روستا نمی‌رسد. حتی نمی‌توانید تصور کنید زندگی کردن دراین شرایط چقدر سخت است.
در آنجا بیشتر اهالی دام‌های‌شان را فروخته‌اند تا زنده بمانند، اما معلوم نیست در آینده باید چطور زندگی کنند.اکبر سلیمی، از اهالی روستای مسک در سربیشه هم بیان می‌کند: از ابتدای تابستان تاکنون وضعیت تامین آب نه‌تنها بهتر نشده که بدتر هم شده است. در برخی روزها ۶۰ساعت قطع مداوم آب داشتیم. زمانی هم که آب وصل است، آنقدر با افت فشار و قطع شدن درگیریم که باید از خیر آب لوله‌کشی بگذریم و با دبه سرگردان تانکرهای آب‌رسانی شویم. توزیع آب کشاورزی هم با بی‌عدالتی انجام می‌شود. چند دشت را «ممنوعه برداشت» اعلام کرده‌اند اما اجازه برداشت از دشت اسدیه را که برداشت از آن آزاد است به ما هم نمی‌دهند.
افزایش تانکرهای آب‌رسانی
مدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب خراسان‌جنوبی از افزایش ۳۰درصدی ظرفیت آب‌رسانی سیار دراستان از اوایل تابستان خبر می‌دهد و به همشهری می‌گوید: سال۹۷ سرانه تامین آب برای روستاهای استان به ازای هرخانوار، ۶۵ لیتر بود که در سال۹۸ به ۸۹ لیتر رسید. این میزان سهمیه امسال به ۱۲۰ لیتر افزایش یافته است.
حسین امامی با بیان این‌که آب با تانکر به ۵۰۰روستای استان می‌رسد، عنوان می‌کند: از این تعداد ۳۶۰روستا آب دارند، اما برای تامین پایدار آب باید آب‌رسانی با تانکر هم داشته باشیم. ۱۴۰روستا هم با بیشترین تنش آبی روبه‌رو هستند که آنها را در اولویت قرار داده‌ایم.این مسئول درباره گلایه‌های مردم از کمبود تانکرهای آب‌رسانی می‌گوید:
البته مشکل کمبود و قطعی مربوط به امسال نیست و سال‌های گذشته نیز وجود داشته‌است، اما امسال شرایط پایدارتری در مجتمع‌های آب‌رسانی داریم. ۴۰ تانکر هم به ظرفیت ناوگان آب‌رسانی به مناطق روستایی استان افزوده شده است. طبق تفاهم‌نامه سه‌جانبه آبفا، استانداری و بنیاد برکت هم قرار است ۱۱تانکر جدید خریداری و به این ناوگان اضافه شود. در فاصله زمانی خرید این تانکرها، هر میزان کمبود آب داشته باشیم از طریق تانکر اجاره‌ای جبران می‌شود.
طرح کشوری برای بازسازی لوله‌های فرسوده
معاون هماهنگی امورعمرانی استاندار خراسان‌جنوبی هدررفت آب در برخی مناطق روستایی و برداشت آب غیرمتعارف را از عوامل کم‌آبی می‌داند و می‌گوید: با توجه به افزایش ۲ برابری حمل آب به مناطق روستایی استان، مردم نباید با مشکل کمبود آب آشامیدنی مواجه باشند و اگر چنین مشکلاتی همچنان وجود دارد، باید از طریق مسئولان پیگیری شود.
سید‌کمال‌الدین میرجعفریان می‌افزاید: باید این نکته را درنظر گرفت که طراحی تخصیص آب براساس میزان نیاز مردم به آب آشامیدنی و بهداشتی است، اما در برخی مناطق شاهد استفاده از این منابع برای باغچه‌ها، استفاده در ویلاها یا برای دام‌ها هستیم که ازنظر اخلاقی و شرعی درست نیست. برداشت آب غیرمتعارف سبب کمبود در شبکه و قطع آب آشامیدنی می‌شود.این مسئول به بازدید مدیرکل مدیریت بحران استانداری از شهرها، بخش‌ها و روستاهای استان اشاره می‌کند و می‌گوید:
در برخی مناطق روستایی، فرسوده بودن انشعاب باعث هدررفت آب می‌شود و تعویض شبکه‌ها در دستورکار قرارگرفته. قرار است امسال شرکت آب‌وفاضلاب استان از ظرفیت «ماده۱۸» برای پرداخت تسهیلات و سرمایه‌گذاری به‌منظور بازسازی شبکه‌های فرسوده و تامین سیار آب یا مجتمع‌های آب‌رسانی استفاده کند. این طرح سراسری است و از سال‌جاری تا ۲سال آینده بخش زیادی از شبکه‌های فرسوده بازسازی خواهند شد.
تحقق وعده‌ها؛ رفع مشکلات
رئیس مجمع نمایندگان استان خراسان‌جنوبی درمجلس شورای اسلامی هم درباره پیگیری‌های این مجموعه برای رفع بی‌آبی و کم‌آبی روستاهای استان به همشهری می‌گوید: دراین‌باره جلساتی با مدیران آب منطقه‌ای شهری و روستایی داشتیم.
درجلسه چند روز پیش با استاندار هم بحث بحران کم‌آبی مطرح و وعده‌های امیدوارکننده‌ای دراین زمینه داده شد که امیدواریم به پایداری تامین آب و رفع مشکلات بحرانی روستاهای استان منجر شود.حسین خسروی اسفزار همچنین به بازدید از برخی مناطق استان برای پیگیری مشکلات مردم دراین زمینه اشاره می‌کند و می‌افزاید: کمبود آب در بسیاری از شهرها وجود دارد، اما مسئولان هم در تلاش برای رفع این مشکلات هستند. برای روستاهای با بیشترین بی‌آبی هم ضرب‌الاجل آب‌رسانی با تانکر درنظر گرفته شده‌است.
خسروی با اشاره به سفر وزیر نیرو و افتتاح چند پروژه آبی استان در خرداد سال‌جاری اظهار می‌کند: دراین سفر، چند پروژه آبی افتتاح شد و وزیر هم خبرهای خوشی برای رفع مشکلات آبی استان داشت. ازجمله پیگیری جدی طرح انتقال آب از دریای عمان به خراسان‌جنوبی، پایلوت شدن خراسان‌جنوبی برای اجرای طرح سند سازگاری با شرایط کم‌آبی بعد از تصویب در کارگروه ملی و افزایش میزان آب‌رسانی با تانکر به روستاهای استان از ۵ به ۱۰هزار مترمکعب. امیدواریم محقق شدن این طرح‌ها موجب کاهش مشکلات مردم استان در این حوزه شود.
بحران کم‌آبی خراسان‌جنوبی در سال‌های اخیر بارها مطرح و به نذر و اهدای آب ازسوی مردم دیگر استان‌های کشور منجر شده است؛ اتفاقی که البته مرهمی موقت برای درمان این بی‌آبی‌ها به‌شمار می‌رود. بسیاری از کارشناسان عمرانی بارها تاکید کرده‌اند چنانچه در ۱۰سال آینده زیرساخت‌های تأمین آب آشامیدنی در روستاهای خراسان‌جنوبی مناسب‌‌سازی و تکمیل نشود، بی‌‌‌شک استان خالی از سکنه خواهد شد.
هرچند که مسئولان استانی و کشوری، طی ماه‌های اخیر، وعده رفع بخشی از بحران کم‌آبی این استان را داده‌اند، اما تأمین آب آشامیدنی ۵۰۰ روستا با تانکر، چالشی است که نیازمند تدبیر ویژه و تامین بودجه است. محقق نشدن برنامه‌های عمرانی و اعتبارات قطره‌چکانی در تکمیل پروژه‌های آبی، بسیاری از استان‌های کشور به‌ویژه خراسان‌جنوبی را با چالش کم‌آبی مواجه کرده است.
شرایطی که همچنان ادامه دارد و به گفته استاندار خراسان جنوبی حتی در تکمیل شدن پروژه اتصال ۵۰ روستا به شبکه آب تا پایان سال هم تامین بودجه و تجهیزات مورد نیاز دخیل است. مسئله‌ای که باز هم تردیدهای به سرانجام نرسیدن طرح‌های آبی استان را به قوت خود باقی نگه می‌دارد تا در صورت تامین نشدن بودجه همچنان نگرانی‌ها برای تکرار یک تابستان خشک دیگر برای روستاهای خراسان جنوبی وجود داشته باشد.
رئیس مجمع نمایندگان استان: پیگیری جدی طرح انتقال آب از دریای عمان به خراسان‌جنوبی، پایلوت شدن استان برای اجرای طرح سند سازگاری با شرایط کم‌آبی و افزایش میزان آب‌رسانی با تانکر به روستاها کاهش مشکلات در این حوزه را رقم می‌زندمدیرعامل شرکت آب‌وفاضلاب: سال۹۷ سرانه تامین آب برای روستاهای استان به ازای هرخانوار، ۶۵ لیتر بود که در سال۹۸ به ۸۹ لیتر رسید. این میزان سهمیه امسال به ۱۲۰ لیتر افزایش یافته است
سلامت نیوز: خراسان جنوبی؛ از کم‌آبی به خشکسالی
