گلستان ۳ سال پس از سیل؛ روایتی از مسکن‌های ساخته شده تا زخم جاده‌های ترمیم نیافته
روز‌های پایانی اسفند ۹۷ با بارش شدید باران در گلستان، سیل مهمان ناخوانده نوروز ۹۸ در شهر‌های شمال گلستان شد، سیلی که شروعش از گنبدکاووس بود، در آق‌قلا ماند و در گمیشان تمام شد.
گنبدکاووس گرچه زودتر با سیل رودر رو شد، اما آنطور که دو شهر دیگر تحت تأثیر سیلاب قرار گرفتند، دچار مشکل نشد، چرا که در ارتفاع و شیب مناسب‌تری قرار داشت.
آق قلا، اما بیشترین مصیبت را به خود دید و حدود ۶۰ درصد شهر به‌ویژه بخش شمالی که محل سکونت بود زیر آب رفت.
هنوز هم در شهر آق قلا جای پای سیل برروی برخی دیوار‌های آجری که به مدت یک ماه زیر آب بودند باقی مانده است.
تصویر دام‌های تلف شده در سیلاب و محصولات کشاورزی خسارت دیده که قرار بود ماحصل کشت پاییزه استان باشند چیزی نیست که به این راحتی‌ها از ذهن مردم رنج کشیده استان فراموش شود.
حجم سیلاب در آق قلا به قدری بود که تردد و امدادرسانی‌ها با قایق انجام میشد و بسیاری از شهروندان نمی‌توانستند از منازل خود خارج شوند و زندگی عملا به مدت یک ماه در این شهر فلج شده بود.
قصه، اما به محصور شدن شهرها در سیل ختم نشد و بسیاری از بخش‌های استان دچار خسارت شد.
برآورد ۴ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومانی خسارت سیل ۹۸
حاجی زاده مدیرکل مدیریت بحران استان گلستان گفت: بررسی اسناد مربوط به جمع بندی آمار سیل در زمان معاون وقت امور عمرانی استاندار گلستان نشان می‌دهد طبق برآورد‌های اولیه ۴ هزار و ۹۰۰ میلیارد تومان به کل استان خسارت وارد شده بود که از این میزان خسارت مبلغ ۳ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان مصوب و در نهایت ۲ هزار و ۳۹۶ میلیارد تومان به استان تخصیص داده شد.
او افزود: از این مبلغ ۹۸۲ میلیارد تومان به بخش‌های کشاورزی، مسکن، صنعت و معدن، صنایع دستی و گردشگری اختصاص یافت.
حاجی زاده گفت: همچنین مبلغ ۵۰۰ میلیارد تومان بلاعوض در بخش کشاورزی، دام، معیشتی و اجرای پروژه‌های زیرساختی و زیربنایی نظیر برق، راه، نوسازی مدارس، ورزش وجوانان و مدیریت شهری و روستایی اختصاص یافت.
اما بیشترین خسارت وارد شده به بخش کشاورزی گلستان وارد شد، بخشی که چرخ اقتصاد استان بر آن می‌چرخد و عمده درآمد مردم این استان از این راه تامین می‌شود.
خسارت بیش از هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان به بخش کشاورزی گلستان
ارباب مجنی معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی جهاد کشاورزی در این باره گفت: در سیل سال ۹۸، به ۲۶ و نیم کیلومتر از قنوات استان، ۲۸۳ کیلومتر کانال‌های آب بر عمومی، هزار و ۸۰۰ کیلومتر زهکشی، ۲ هزار و ۸۱۰ کیلومتر جاده بین مزارع، ۱۲ ایستگاه پمپاژ آب و ۳۰ کیلومتر راه عشایری خسارت وارد شد.
او افزود: میزان خسارت در این بخش‌ها ۲۵۰ میلیارد تومان برآورد شد که با تخصیص ۱۰۵ میلیارد تومان در سال‌های ۹۸ و ۹۹ بخشی از آسیب‌های وارد شده به این بخش‌ها ترمیم شد.
ارباب مجنی ادامه داد: ۹ هزار و ۹۰ راس دام سبک و سنگین (۸ هزار و ۶۵۲ راس دام سبک و ۴۳۸ راس دام سنگین) در سیل تلف شدند.
او افزود: برای جبران خسارت به دامداران بنیاد برکت ۲ هزار راس دام زنده رایگان را به ۲۰۰ دامدار خسارت دیده سیل تحویل داد.
ارباب مجنی گفت: در بخش زراعی ۳۱۷ هزار هکتار مزارع کل شهر‌های استان به ویژه در شهرستان‌های آق قلا، گمیشان، گنبدکاووس و بندرترکمن و کردکوی دچار خسارت شدند.
او با اشاره به خسارت سیل در ۷ هزار و ۳۳۹ هکتار از باغ‌های استان گفت: خسارت وارد شده در این بخش موردی بوده و برخی باغداران پنج درصد و برخی دیگر تا صد در صد دچار خسارت شدند.
ارباب مجنی ادامه داد: همچنین به ۶ هزار و ۶۰۰ جایگاه دام، ۱۱۰ واحد مرغداری، ۱۸ هزار کلونی زنبور عسل خسارت وارد شد.
او افزود: میزان خسارت وارده در بخش زراعت ۹۱۸ میلیارد تومان، در بخش دام سبک و سنگین ۳۷۴ میلیارد تومان، در بخش باغبانی ۹۰ میلیارد تومان، در بخش مرغداری ۲۷ میلیارد تومان بود.
ارباب مجنی گفت: کل خسارت وارد شده به بخش جهاد کشاورزی در این سیل ۱۶۶۳.۳ میلیارد تومان برآورد شد.
او افزود: پس از سیل مصوب شد مبلغ ۲۷۱ میلیارد تومان کمک بلاعوض به بهره برداران جهاد کشاورزی که دچار خسارت شدند پرداخت شود، اما در نهایت ۱۳۵ میلیارد و ۹۸۵ میلیون تومان در این بخش تخصیص داده شد.
ارباب مجنی گفت: در بخش تسهیلات بانکی چهار درصد هم مبلغ ۲۵۲ میلیارد تومان مصوب و۲۳۲ میلیارد تومان ابلاغ شد که در نهایت مبلغ ۲۲۷.۲ میلیارد تومان به ۱۰ هزار و ۶۹۵ نفر پرداخت شد.
خسارت بیش از ۲۲ هزار واحد مسکونی در سیل
سید محمد حسینی مدیرکل بنیاد مسکن گلستان با اشاره به خسارت‌های وارد شده به بخش مسکن گفت: سیلاب اسفند ۹۷ و فروردین ۹۸ با خود رانش و لغزش زمین را در برخی از روستا‌های استان به همراه داشت و در آن زمان تعداد واحد مسکونی خسارت دیده در کل استان ۲۲ هزارو ۳۵۲ واحد شناسایی شد که از این تعداد ۷ هزار و ۷۰۷ مورد تخریبی و ۱۴ هزار و ۶۴۵ مورد تعمیراتی تشخیص داده شد.
او افزود: در این حادثه سه شهر گنبدکاووس، آق قلا و گمیشان و ۴۶۹ روستا دچار خسارت شدند.
حسینی گفت: مبلغ ۴۰۴ میلیارد تومان برای واحد‌های تخریب شده و ۱۸۵ میلیارد تومان برای واحد‌های تعمیری تسهیلات درنظر گرفته شد، همچنین مبلغ ۲۲۵ میلیارد تومان کمک بلاعوض به صاحبان این واحد‌ها پرداخت شد.
او افزود: در واقع به هر واحد مسکن شهری ۹۴ میلیون تومان و هر واحد روستایی ۷۶ میلیون تومان تسهیلات و کمک بلاعوض پرداخت شد.
حسینی گفت: برای ۳۲۵ واحدی که دچار رانش شده بودند ۳۸۴ هزار مترمربع در روستاها و ۱۰۰ هزار مترمربع در شهرها به رایگان تامین زمین انجام شد.
او افزود: آنچه بر عهده ما گذاشته شده بود در پرداخت تسهیلات و کمک‌های بلاعوض به خسارت دیدگان پرداخت شد و می‌توان گفت ۱۰۰ درصد واحد‌های تخریبی و تعمیراتی ناشی از سیل به صورت کامل بازسای و بهسازی شدند و اگر کار واحدی به اتمام نرسیده باشد به علت انصراف خود فرد از این کار بوده است.
حسینی گفت: علاوه بر کمک‌هایی که بنیاد مسکن به سیل زدگان داشت ۲ تا ۳ هزار نفر از مددجویان کمیته امداد هم مبالغ ۵ تا ۱۰ میلیون تومانی به عنوان کمک از این نهاد دریافت کردند.
او افزود: در بخش راه‌های روستایی و شبکه معابر هم در این سیل ۴۳۶ روستا متحمل خسارت شدند که مبلغ ۷۱ میلیارد تومان برای تعمیر این راه‌ها تخصیص یافت و ۲۶۶ روستا توانستند از این مبلغ بهره‌مند شوند.
حسینی گفت: برای معابر روستا‌هایی که به آن‌ها اعتباری تخصیص نیافت تلاش شد تا از طریق منابع طرح هادی راه‌های آن‌ها تعمیر شود.
خسارت سیل به هزار کیلومتر از راه‌های گلستان
مصدقی مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده‌ای گلستان هم با اشاره به خسارت‌های وارد شده به بخش راه‌های استان در این باره گفت: پس از سیل در سامانه سجاد که مربوط به تعیین خسارت‌های وارد شده در زمان سیل ۹۸ بود (سامانه جامع اﻣﺪاد و ﺑﺎزﺳﺎزی دوﻟﺖ) خسارت هزار کیلومتر از راه‌های استان و ۵۰۰ ابنیه فنی به ثبت رسید.
او افزود: پس از سیل مصوب شد که ۲۴۵ میلیارد تومان برای بازسازی خسارت وارد شده به راه‌ها و ابنیه پرداخت شود، اما در نهایت ۱۱۰ میلیارد تومان تخصیص داده شد.
مصدقی ادامه داد: با این مبلغ تخصیص داده شده ۳۰۰ کیلومتر از راه‌های تخریب شده بازسازی و ۱۶۰ ابنیه فنی تعمیر شد.
او افزود: برای تعمیر مابقی جاده‌های تخریبی باید برآورد هزینه جدیدی شود تا از طریق منابع ملی بودجه لازم برای تعمیر آن اختصاص پیدا کند.
تازیانه سیل بر پیکر ۱۳۶ واحد صنعتی گلستان
صنعت بخش دیگری در استان گلستان بود که در زمان وقوع سیل دچار خسارت شد.
به گفته قوانلو رئیس وقت سازمان صمت گلستان سیل۱۹۰ میلیارد تومان خسارت به ۱۳۶ واحد صنعتی گلستان وارد کرد و بیشترین واحد‌های خسارت دیده از سیل با حدود ۱۲۰ واحد تولیدی و صنعتی مربوط به شهرک صنعتی آق قلا بود.
قوانلو اردیبهشت ۹۸ در گفتگو با رسانه‌ها گفت: سیل بیش از ۳۰ میلیارد تومان خسارت به زیرساخت‌های شهرک‌های صنعتی استان وارد کرد و بیش از پنج هزار نفر از قالیبافان استان و هزار و ۷۰۰ واحد صنفی خسارت دیدند و مجموع خسارت‌های وارده به این بخش‌ها بیش از ۳۲۰ میلیارد تومان برآورد شده است.
زارع معاون امور صنایع اداره کل صمت استان می‌گوید: در آن زمان مبلغ ۶۴ میلیارد تومان در بخش‌های پروانه بهره برداری صنعتی، جواز تاسیس صنعتی، قالیبافی و اصناف اختصاص داده شد که در نهایت مبلغ ۴۵ میلیارد تومان خسارت به این بخش‌ها پرداخت شد.
یکی دیگر از بخش‌هایی که در سیل گلستان متحمل خسارت شد، بخش آثار و ابنیه تاریخی بود.
بر اساس اعلام میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان، طبق برآورد‌های انجام شده به حوزه میراث فرهنگی حدود ۳۸۰ میلیارد ریال خسارت وارد شده بود.
عمده خسارت‌ها در چند اثر تاریخی مهم مانند قسمتی‌های از بافت‌های تاریخی گرگان، گمیشان، روستای شاهکوه گرگان، فارسیان آزادشهر و روستای ساسنگ مینودشت، شهر باستانی جرجان، میراث جهانی گنبدقاوبس، پل تاریخی آق قلا، خالد نبی و گورستان تاریخی، قسمت‌هایی از دیوار بزرگ گرگان، مدرسه تاریخی کریم ایشان مراوه تپه و تعدادی از موزه‌های استان بوده است.
علی رغم پیگیری‌های متعدد باشگاه خبرنگاران جوان برای دریافت اطلاعات مربوط به تخصیص اعتبار در این بخش و وعده روابط عمومی ادره کل میراث فرهنگی گلستان برای دراختیار گذاشتن این آمار، اما در نهایت اطلاعاتی در این زمینه به دست مان نرسید.
پس از وقوع سیل در استان گلستان دلایل متعددی به عنوان چرایی این حادثه عنوان شد، برخی کارشناسان تغییرات اقلیمی در کنار لایروبی نشدن رودخانه ها، جانمایی نامناسب خط راه آهن گرگان به اینچه برون را به عنوان دلایلی از چرایی این حادثه عنوان کردند.
خسارت ۴۸۵ میلیارد تومانی سیل به رودخانه‌های گلستان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان با اشاره به خسارت ۴۸۵ میلیارد تومانی سیلاب ۹۸ به تاسیسات و رودخانه‌های استان، گفت: قبل از سیل ۹۸ سالانه حدود ۲۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های استان لایروبی میشد، اما در حین ۲ ماه سیل حدود ۱۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های استان لایروبی شد.
اوافزود: از ابتدای خرداد ۹۸ تا انتهای آذر ۹۸ نیز با استفاده از سایر موافقت نامه ها، پیمانکاران خیر و مشارکت سپاه و ارتش ۲۰۰ کیلومتر عملیات لایروبی در استان صورت گرفت.
حسینی ادامه داد: از اواخر پاییز ۹۸ با تخصیص اعتبارات مرتبط با سیل، ۴۰ میلیارد تومان به ساماندهی رودخانه‌ها اختصاص داده شد که با توجه به اینکه این اعتبارات در قالب اسناد و اوراق بود و شامل تنزیل (تعیین نرخ بهره میزان معینی از سرمایه) میشد، برنامه ریزی حدود ۲۰۰ کیلومتر از رودخانه‌ها با این اعتبارات انجام شد و در نهایت از ابتدای سال ۹۸ تا انتهای شهریور ۹۹ بیش از ۳۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های گلستان لایروبی شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای گلستان با بیان اینکه حدود ۳۰۰۰ کیلومتر رودخانه در استان جاری است، گفت: حدود ۱۸۰۰ کیلومتر از رودخانه هاى استان که عمدتا در دسته رودخانه‌های پیر طبقه‌بندی میشوند و نیز مقاطعی از رودخانه‌های بالغ حداقل هر سه سال یک بار نیاز به لایروبی دارند.
او گفت: لازم است هر سال حدود ۶۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های استان که در مناطق مختلفی مانند شهرها، روستاها، اراضی کشاورزی، مراتع، بالادست پل‌ها و دیگر سازه‌های تقاطعی و مصب رودخانه‌ها جریان دارند، لایروبی شود.
به گفته حسینی برای هر کیلومتر لایروبی رودخانه در استان به ۳۰۰ میلیون تومان اعتبار نیاز است که سالانه اعتبارلازم برای ۶۰۰ کیلومتر لایروبی حدود ۱۸۰ میلیارد تومان خواهد بود
اوافزود: سال گذشته ۱۰۰ کیلومتر و امسال هم تاکنون ۷۰ کیلومتر از رودخانه‌های گلستان لایروبی شده است، افزود: امسال مقرر شد با استقرار قرارگاه شهید لولایی بیش از ۴۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های گلستان با کمک استانداری، وزارت نیرو و مدیریت بحران کشور لایروبی شود.
این قرارگاه ۲۲ شهریور امسال افتتاح شد، اما هنوز تجهیزات لازم به استان برای اجرای این کار ارسال نشده است.
حسینی گفت: اقدامات باقی مانده از سیل ۹۸ برای رودخانه‌های استان، لایروبی، تثبیت بستر و ایجاد کف بند و دیواره سازی است.
او افزود: لایروبی یکی از ۸ عملیات مهندسی رودخانه است که شرکت آب منطقه‌ای گلستان در راستای حفظ و حراست از رودخانه‌های استان مجاز به انجام بوده و بیشتر برای سیل‌های با دوره بازگشت کوتاه موثر است.
حسینی می‌گوید: ۲۰۰ نقطه تثبیت بستر و ۵۰ نقطه دیواره سازی نقاط حساس در رودخانه‌های استان پس از سیلاب نیاز است که اگر اعتبارات در راستای خواسته‌ها داده نشود، به صورت تجمعی عملیات ساماندهی سالانه افزایش پیدا کرده که در صورت بروز سیلاب مشکلات عدیده‌ای ایجاد می‌کند.
علاج واقعه قبل از وقوع باید کرد
زمانی که سیل اسفند ۹۷ و فروردین ۹۸ اتفاق افتاد کسی چند ماه جلوتر از این حادثه از وقوع این اتفاق خبر نداشت، اما بارش سیل آسا و بی سابقه باران منجر به حادثه‌ای شد که زخم آن هنوز در بخش‌های نظیر راه و جاده به طور کامل درمان نشده است.
تحقق نیافتن وعده‌هایی نظیر لایروبی بیش از ۴۰۰ کیلومتر از رودخانه‌های استان با همکاری مدیریت بحران کشور، وزارت نیرو و استانداری گلستان تحت عنوان قرارگاه شهید لولایی می‌تواند عوارض جبران ناپذیری را به استان تحمیل کند و در نتیجه هزینه‌ای که باید برای جبران خسارت‌های احتمالی پرداخت کنیم بسیار بیشتر از هزینه‌های پیشگیری خواهد بود.
