تلاش آستان قدس رضوی برای غلبه بر بحران خشکسالی و کم‌آبی
به گزارش ایرنا، مدیریت منابع آب توجه به هزینه و فایده های اقتصادی و اجتماعی مربوط به تخصیص منابع و استفاده از ابزارهای اقتصادی در بهبود عملکرد بخش آب امری ضروری است، از این رو نگرش به آب به عنوان کالایی اقتصادی برای کشور اهمیت حیاتی دارد. توسعه اقتصادی مستلزم توسعه فعالیت های صنعتی و کشاورزی است و توسعه این بخش ها نیز به فراوانی منابع آب وابسته است.
در روایات اسلامی توجه ویژه ای به امر کشاورزی شده و درآمد آن مبارکترین و لقمه حاصل از آن پاکترین عنوان شده است. امام صادق(ع) حرفه کشاورزی را بزرگترین کیمیا خوانده و امیرالمومنین حضرت امام علی (ع) و بیشتر پیشوایان دینی به کشاورزی می پرداختند و در روایات مختلف در خصوص اشتغال به کشت و زرع توسط امامان (ع) و ایجاد نخلستان و باغ توسط آنان صحبت شده است.
شاید علت تاکید پیشوایان بر اهمیت کشاورزی، وابسته بودن زندگی انسان به تغذیه است. تغذیه هم در گرو کار کشاورزی است. هر جامعه ای که بخواهد مستقل و آزاد زندگی کرده و سرنوشت خود را در دست بگیرد، باید در کشاورزی استقلال داشته باشد. زیرا خودکفایی و استقلال هر ملتی در گرو پیشرفت در عرصه تولید و بخصوص در بخش کشاورزی است.
خراسان رضوی با حدود ۱۱۹ هزار کیلومتر مربع مساحت هم اکنون ۲۰۱ شرکت خدمات غیردولتی فعال در حوزه کشاورزی دارد که به صورت تخصصی یا عمومی در حال فعالیت هستند و دفاتر آنها در مراکز بخش و روستاها مستقرند و حدود یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار سطح زیر کشت انواع محصولات زراعی و باغی دارد.
برداشت محصول بر اساس میزان مصرف آب در متر مربع
خراسان رضوی با برخورداری از اقلیم خشک و نیمه خشک، چندین سال است که با خشکسالی های پیاپی مواجه بوده است که سایه آن هر سال سنگین تر و زخم آن عمیق تر شده است و عواقب بحران های ناشی از آن حوزه کشاورزی و باغی این خطه را به شدت تهدید می‌کند.
به گفته مدیرکل هواشناسی خراسان رضوی، این استان امسال با کاهش ۶۷ درصدی بارشها در مقایسه با مدت مشابه پارسال مواجه شده است و تمامی شهرستان‌های این استان در سال زراعی جاری نسبت به مدت مشابه سال قبل کاهش بارندگی داشته‌اند.
بر این اساس شرایط مزبور می‌طلبد که فعالان و دست اندرکاران حوزه کشاورزی، در مواجهه با این وضعیت در نحوه کشت محصولات کشاورزی تغییری ایجاد کنند.
مدیرعامل شرکت کشاورزی رضوی در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: ما در قبال شرایط جدید، الگوی برداشت محصول به ازای میزان مصرف هر مترمکعب آب را به جای برداشت محصول در هکتار زمین مبنا قرار دادیم تا ببینیم به ازای مصرف هر متر مکعب آب چه میزان محصول تولید می شود.
محمود صادقی ادامه داد: کشت و کار دانه های روغنی کلزا و کنجد از سال ۹۹ در ۲۴ هزار هکتار از استانهای خراسان رضوی، خراسان شمالی، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان آغاز شد که پارسال استان گلستان هم به این جمع اضافه شد و اکنون در قالب ۴۰ هزار هکتار با وزارت جهاد کشاورزی قرارداد کشت داریم.
وی با بیان اینکه از ظرفیت بخش خصوصی هم در این مسیر استفاده می شود، افزود: ما سرمایه گذار پیشرو مجرب را در قالب بهره برداری از این منابع به صورت مشارکتی وارد عرصه کار کردیم و در همین راستا در سرخس ۶۵۰ هکتار با بخش خصوصی مشارکت داریم که ۵۰۰ هکتار پسته و ۱۵۰ هکتار گردوی گرمسیری توسط آنان کشت می‌شود.
مدیرعامل شرکت کشاورزی رضوی اظهار داشت: همچنین الگوی کشت محصولات راهبردی را که امنیت غذایی هم داشته باشند، ملاک کار قرار داده و الگوی کشت را به سمت محصولات صادرات محور مثل پسته و زیره برده ایم که از این پس در این حوزه هم کار می کنیم.
کشت محصولات زودرس و کم‌آب‌طلب
کاهش تولید در تمامی بخش ها از جمله زراعی، باغی و دام و طیور در استان خراسان رضوی از نخستین آثار و پیامدهای خشکسالی است که موجب زخمی شدن پیکره کشاورزی شده است. در چنین شرایطی کشت محصولات زودرس و کم‌آب‌طلب نقش مهمی در بهبود وضعیت کشاورزی می‌تواند ایفا کند.
حتی در مصارف کشاورزی نیز آب در بسیاری از مناطق و دشت‌ها به بهترین مصرف اجتماعی خود نمی‌رسد، کمبود آب در دشت‌های خشک و گرم، ایجاب می‌کند که محصولاتی کشت شوند که آب کمی مصرف می‌کنند. برای نمونه مشاهده می‌شود که در خراسان رضوی چغندرقند که نیاز زیادی به آب دارد کشت می‌شود و در خوزستان، که ذخایر آب فراهم‌تر است، این محصول به شکل فراوان کشت نمی‌شود و به جای آن نیشکر کاشته می‌شود که دارای نیاز آبی زیادی در دوره کم‌آبی رودخانه‌هاست و در مجموع به گفته کارشناسان مشاهده می‌شود که در دشت‌های ایران از یک الگوی کشت مناسب پیروی نمی‌شود.
معاون اجرایی شرکت کشاورزی رضوی در این رابطه اظهار داشت: بهار امسال کشت آفتاب‌گردان زودرس و کم‌آب‌بر در سطح حدود ۵۰ هکتار از کشتزارهای زیرمجموعه شرکت در شهرهای مشهد، تربت حیدریه، نهبندان و انابد اجرایی شد.
احمد هراتی افزود: قابلیت کاشت، داشت و برداشت تمام مکانیزه، نیاز کم به آب و نیز مزیت اقتصادی کشت این محصول، کاشت آن را منطقی کرده است که برداشت محصول آن نیز در نیمه دوم شهریورماه انجام می شود.
وی اظهار داشت: بذر به کار رفته در این کشت از نوع هیبرید میان رس، سازگار با شرایط محیطی، انواع خاک و مناسب در جذب گرده‌افشان‌ها است، همچنین درصد روغن این رقم کمتر از ۳۵ درصد و پروتئین دانه آن نیز ۲۶ درصد است.
کنترل هوشمند مصرف آب
آستان قدس رضوی، آذرماه پارسال با حمایت از یک شرکت دانش‌بنیان در شهرک صنعتی نیشابور، طرح توسعه تولید انبوه شمارشگرهای هوشمند آب را کلید زد تا گام بلندی برای حل یکی از مهم‌ترین مشکلات اساسی کشور، یعنی جلوگیری از هدررفت آب در بخش‌های کشاورزی و خانگی برداشته شود.
این شمارشگرهای حجمی هوشمند می‌توانند برنامه مدیریت مصرف برای جلوگیری از اضافه برداشت را اجرا کرده و با کنترل آن، مانع از تشدید مشکل کاهش منابع آبی و اضافه برداشت از سفره‌های زیرزمینی شوند. از سویی تولید سالانه ۲۰ هزار شمارشگر هوشمند برای جایگزینی، دست‌کم ۲۰ میلیون دلار نیز صرفه‌جویی ارزی درپی خواهد داشت.
رییس هیات مدیره شرکت سازنده این شمارشگرها گفت: شمارشگرهای حجمی هوشمند به سفارش وزارت نیرو با هدف نظارت و کنترل بر میزان مصرف منابع آبی کشور طراحی شده است.
محمد یارمحمدی افزود: پس از یکسال تلاش شبانه‌روزی واحد تحقیق و توسعه و ساخت و تست دست کم یکصد نمونه، این شرکت در آذرماه سال ۹۷ موفق به طراحی و ساخت محصول نهایی شد که در همان سال با دریافت پروانه بهره‌برداری نسبت به تولید انبوه این محصول و فروش در سطح کشور اقدام کرد.
وی اظهار داشت: آستان قدس رضوی از اواخر سال ۹۹ باتوجه به بحران ملی آب و مسوولیت اجتماعی که در این خصوص احساس می کرد و نیز در راستای حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و صنایع هایتک، وارد این حوزه شده و حمایت جدی خود را معطوف به صنعت آب کرده است.
رییس هیات مدیره شرکت سازنده این شمارشگرها بیان کرد: پیش از ورود آستان قدس به این عرصه، کشور تنها ظرفیت تولید سالانه پنج هزار شمارشگر را داشت که پس از آن این رقم به ۲۰ هزار دستگاه افزایش یافته است و ما حتی توان رساندن تولید به ۵۰ هزار شمارگر در سال را داریم.
وی ادامه داد: شمارشگر تولیدی با توجه به مشخصات منحصر به‌فرد، کیفیت، خدمات بالا و داشتن قیمت رقابتی این محصول در مقایسه با سایر تولیدکنندگان، در کوتاه مدت جزو محصولات پرطرفدار و پرسفارش در استانهای مختلف کشور قرار گرفته است.
یارمحمدی گفت: این شمارشگرها با قابلیت جی. اس. ام و انتقال اطلاعات به دستگاه مرکزی در وزارت نیرو، کمیت های مختلف را اندازه گیری می‌کند و اگر از ظرفیت برداشت و سهمیه بیشتر برداشت شود، به صورت خودکار قطع خواهد شد.
امروز و در شرایط فقر بارشها و منابع آبی، به‌کارگیری شیوه های آبیاری نوین، رعایت الگوی کشت و کاهش کاشت محصولات آببر در مناطق خشک، استفاده از فناوری های نوین بذر و نهال و توسعه کشت‌های گلخانه‌ای در بخش کشاورزی و همچنین جانمایی مناسب استقرار شرکت‌های جدید آببر از امور مهم در موضوع مدیریت آب است که توجه به آنها از سوی همه دستگاهها، سازمانها و مردم ضروری است.
