۱۵ نکته درباره بیابان‌زایی و راه‌های مقابله با آن
برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، آلودگی آب‌های زیرزمینی از طریق پساب‌های صنعتی شهری و کشاورزی و دخالت‌های انسانی ازعوامل اصلی بیابان‌زایی هستند و سازمان منابع طبیعی روش‌هایی را برای مقابله با آن در پیش گرفته است.
با توجه به اینکه ایران در کمربند خشک و نیمه‌خشک قرار دارد و به دلیل تغییرات اقلیمی و افزایش دما، هرساله میانگین دمای زمین افزایش و میزان بارندگی‌ها نیز کاهش می‌یابد بنابراین در این شرایط پوشش گیاهی مناطق مختلف از بین می‌روند و موجب افزایش بیابان‌ها می‌شوند. در ادامه به ۱۵ نکته بر اساس اطلاعات سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشوردرباره بیابان‌زایی و شیوه کاهش آن اشاره خواهیم کرد:
* بیابان به مناطق دارای اقلیم‌های خشک و فراخشک که میزان متوسط بارندگی سالیانه آن کمتر از ۱۵۰ میلیمتر و درصد پوشش گیاهی چند ساله آن کمتر از ده درصد باشد، اطلاق می‌شود.
*دربیابان‌ها بارش کم، دامنه نوسان دمای شدید، دمای هوا بالا و تبخیر زیاد است.
*بیابان‌ها به لحاظ پوشش گیاهی بسیار فقیر و پراکنده هستند.
*خاک‌های بیابان‌ها دارای مواد آلی کم و اغلب جوان و کم تحول یافته هستند.
*بیابان‌های ایران با ۱.۲ درصد خشکی‌های جهان، ۲.۴ درصد پدیده‌های بیابانی فاقد پوشش و ۳.۸ درصد مناطق بیابانی جهان را در خود جای داده است.
*۶۱ درصد از مساحت کشور در اقلیم خشک و فراخشک قرار دارد که۳.۱ برابر درصد جهانی (۱۹.۶درصد) است. اگر چه۳۲.۵ میلیون هکتار از اراضی کشور در وضعیت بیابانی قرار دارد اما در تقسیم بندی های اکوسیستمی،۴۳.۷میلیون هکتار آن در زمره اکوسیستم بیابانی است.
*۲۰.۲ میلیون هکتار از اکوسیستم بیابان تحت تأثیر فرسایش بادی است. از این مقدار ۷.۶ میلیون هکتار در محدوده کانون‌های بحرانی است که در ۲۲۳ منطقه چهار شهرستان و ۱۸ استان کشور پراکنده است. چنین شرایطی باعث شده که بیش از ۲۰ درصد مساحت کشور را اراضی بیابانی تشکیل دهند.
*در حال حاضر سرانه بیابان در کشور ۰.۵ هکتار است، در حالی‌که سرانه جهانی آن ۰.۲۲ هکتار است.
*گسترش بیابان ها، چالش جهانی بیابان زایی به فرایند تخریب سرزمین، زوال زیست بوم‌های طبیعی با کاهش توان تولید زیستی اراضی در مناطق خشک، نیمه خشک و خشک نیمه مرطوب ناشی از عوامل انسانی و محیطی اطلاق می‌شود.
*گسترش بیابان‌ها یکی از مشکلات بزرگ جهان امروز است، به طوری که بیش از ۱۱۰ کشور جهان را تحت تأثیر قرار داده و علاوه بر تهدید معیشت بیش از ۱.۲ میلیارد نفر از ساکنان کره زمین، ۱۳۵ میلیون نفر را نیز با خطر مهاجرت مواجه ساخته است.
*حاکم شدن اقلیم خشک و فراخشک در اکثر نقاط ایران موجب شکنندگی و آسیب پذیری بالای طبیعت شده و با بی‌توجهی و دخالت‌های انسانی اراضی کشور در معرض بیابانی شدن قرار می‌گیرند.
*افزایش جمعیت روستایی و عشایری و وابستگی معیشت آن‌ها به بهره‌برداری از اراضی در معرض تخریب و رقابت برای بهره‌برداری غیراصولی از اراضی مرتعی و کشاورزی موجب شده روز به‌روز شاهد گسترش پدیده‌های بیابانی در کشور باشیم.
*برداشت بی‌رویه از سفره‌های آب زیرزمینی، آلودگی آب‌های زیرزمینی از طریق پساب‌های صنعتی شهری و کشاورزی، تغییر کاربری اراضی، شخم بیش از حد مراتع برای اراضی دیم کم بازده، برداشت غیر اصولی معادن سطحی از عوامل دیگر بیابان زایی در ایران به حساب می‌آیند.
*طرح جامع مقابله با بیابان‌زایی و طرح استانی تثبیت ماسه‌های روان دو طرح اساسی سازمان منابع طبیعی، مراتع و آبخیزداری کشور برای مقابله با بیابان‌زایی است که در این طرح‌ها، پروژه‌ها و فعالیت‌هایی نظیر مدیریت جنگل‌های دست کاشت بیابانی مدیریت کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، احداث خزانه، نهال‌کاری و بوته‌کاری، بذرکاری و بذرپاشی، مراقبت و آبیاری، مالچ پاشی، حفاظت و قرق، احداث بادشکن زنده و غیر زنده، جمع آوری بذر، واکاری،احداث آبشخور، حفر و تجهیز چاه، مدیریت هرزآب‌ها و …. اجرا می شود.
*احدات۲.۵میلیون هکتار جنگل دست کاشت بیابانی با ۳۸ گونه مقاوم به خشکی، تثبیت ماسه‌های روان در کانون‌های بحرانی فرسایش بادی، حفظ آب و خاک و افزایش سطح سفره‌های آب زیر زمینی، افزایش پوشش گیاهی، حفظ تأسیسات صنعتی و اراضی کشاورزی، اشتغال در مناطق بیابانی، تثبیت نیروی انسانی و جلوگیری از مهاجرت از ثمرات اجرای این طرح‌ها در مناطق تحت پوشش است.
