آلودگی هوا؛ تهدیدی برای سلامت جامعه
هفته ملی هوای پاک امسال نیز فرا رسید، اما امسال نیز همچون سال‌های گذشته آرزوی داشتن هوای پاک رویایی دست نیافتنی است؛ اصفهان امسال بیشتر از سال‌های گذشته درگیر با آلاینده‌های ریزنقشی است که روز به روز بیشتر نفس‌هایمان را به شماره می‌اندازد.
هفته ملی هوای پاک را امسال در حالی گرامی می‌داریم که به استناد گفته‌های مدیرکل حفاظت محیط زیست استان، اصفهانی‌ها امسال حتی یک روز هم هوای پاک را تجربه نکرده‌اند.
از سال ۱۳۷۴ که بیست و نهمین روز از ماه دی با نام روز ملی هوای پاک نامگذاری شد، تلاش‌های بسیاری برای دسیابی به آسمان پاک صورت گرفت، اما با شدت گرفتن آلودگی هوا در روزهای سرد زمستان، گویی تمام تلاش‌ها نقش برآبند و نیازمند یک اقدام ملی برای رهایی از غول بزرگ آلودگی هوا هستیم.
آلودگی هوا چیست؟
آلودگی هوا به انتشار آلاینده‌ها در هوا اشاره دارد، آلاینده‌هایی که برای سلامت انسان و کل کره زمین مضر هستند. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، آلودگی هوا هر ساله عامل مرگ حدود هفت میلیون نفر در سراسر جهان است. در حال حاضر از هر ۱۰ انسان، ۹ نفر هوایی تنفس می‌کنند که شدت آلاینده‌های آن فراتر حد نرمال دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی است و اغلب در کشورهایی با درآمد پایین و متوسط زندگی می‌کنند.
چه چیزی باعث آلودگی هوا می شود؟
کارشناسان معتقدند بیشتر آلودگی‌های هوا ناشی از مصرف و تولید انرژی است. سوزاندن سوخت‌های فسیلی و گازها مواد شیمیایی در هوا آزاد می‌کند که برای سلامت انسان مضرند. آلودگی هوا زمانی اتفاق می‌افتد که حجم زیادی از ذرات یا مواد مضر از قبیل گازها، ذرات و زیست‌مولکول‌ها وارد اتمسفر کرهٔ زمین شود. آلودگی هوا می‌تواند باعث افزایش بیماری‌ها در انسان یا گرمایش کرهٔ زمین شود. مقداری از آلودگی هوا از منابع طبیعی مانند فعالیت آتشفشان‌ها و اما اکثر آلودگی هوا ناشی از فعالیت‌های انسانی مانند سوزاندن سوخت‌های فسیلی یا فعالیت‌های کشاورزی است.
شناخت منابع انتشارآلاینده به کنترل آلودگی هوا کمک می‌کند. به طور کلی، انتشار آلودگی هوا از منابع احتراق سوخت ثابت (مانند تأسیسات برق و دیگهای صنعتی)، فرآیندهای صنعتی (مانند کارخانه‌های ذوب فلز، پالایشگاه‌های نفت، کوره‌های سیمان و پاک کننده‌های خشک)، وسایل نقلیه و منابع متحرک غیر جاده‌ای (مانند تجهیزات تفریحی و ساختمانی، شناورهای دریایی، هواپیما و لوکوموتیو شامل می‌شود.
مهمترین آلاینده‌هایی که از طریق فعالیت‌های انسانی تولید می‌شوند، شامل کربن دی‌اکسید (CO۲)، کربن مونوکسید (CO)، اکسیدهای گوگرد (SOx)، اکسیدهای نیتروژن (NOx)، ترکیبات آلی فرار، ذرات معلق، کلروفلوئوروکربن‌ها و فلزات سمی مثل سرب و جیوه، ازون تروپوسفری، آلودگی مواد پرتوزا و آمونیاک است که بیشتر بر اثر استفاده از کودهای شیمیایی در بخش کشاورزی ایجاد می‌شود.
اثرات آلودگی هوا
تأثیر آلودگی هوا بر بدن انسان به نوع آلاینده و طول و سطح قرار گرفتن در معرض آن در افراد مختلف متفاوت است، اما کودکان کم سن و سال و سالمندان بیشتر از دیگران از آلودگی هوا آسیب می‌بینند.
آلودگی هوا در کودکان، می‌تواند منجر به کاهش رشد و عملکرد ریه، عفونت‌های تنفسی و تشدید آسم شود و در بزرگسالان، بیماری ایسکمیک قلبی و سکته مغزی شایع‌ترین علل مرگ‌های زودرس ناشی از آلودگی هوا است. شواهدی مبنی بر اثرات دیگری مانند دیابت و بیماری‌های تخریب‌کننده عصبی نیز در دست است. این امر بار بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا را با سایر خطرات عمده سلامت جهانی مانند رژیم غذایی ناسالم و سیگار کشیدن برابری می‌کند.
متخصصان می‌گویند موادی که از طریق هوای آلوده وارد محیط می‌شوند، ترکیباتی دارند که باعث نابودی بافت‌های مختلف بدن خواهد شد. این مواد از طریق ریه، پوست، مخاط بدن، مخاط چشم، گوش، بینی و دستگاه گوارش، وارد بدن شده و باعث تخریب سلول‌های بدن می‌شود.
آلوترین و پاک‌ترین نقاط زمین کجاست؟
بنگلادش با ۷۷.۱ میکروگرم در متر مکعب آلوده‌ترین کشور جهان است. (از ۹۷.۱ میکروگرم در متر مکعب در سال ۲۰۱۸ و ۸۳.۳ میکروگرم در متر مکعب در سال ۲۰۱۹). این کشور در هر دو سال ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ در صدر جدول بوده است و اگرچه انتشار گازهای گلخانه‌ای آنها به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. پاکستان، هند، مغولستان و افغانستان در رده آلوده‌ترین کشورهای جهان قرار دارند.
در میان کشورهای جهان، برونئی، سوئد و فنلاند کمترین میزان مرگ ناشی از آلودگی و بنگلادش، سومالی و چاد بالاترین میزان را آلودگی دارند. در آمریکا ۱۵۵ هزار مورد (۵.۸ درصد)، در بریتانیا پنجاه هزار مورد (هشت درصد) و در ایران ۴۸ هزار مورد مرگ (۱۲.۵ درصد) ناشی از آلودگی است.
کمترین آلودگی‌های جهان همگی در شمال اروپا هستند. سوئد، فنلاند، نروژ و استونی در سال گذشته فقط ۵.۰-۵.۹ میکروگرم بر متر مکعب داشتند. با وجود داشتن سطوح پایین PM۲.۵، هیچ یک از این کشورها کم جمعیت‌ترین مناطق روی زمین نیستند.
پورتوریکو، کالدونیای جدید و جزایر ویرجین ایالات متحده، سوئد، فنلاند، نروژ، استونی، نیوزیلند، ایسلند، کانادا، آندورا، استرالیا و اکوادور سالم ترین هوای دنیا را دارند.
منابع:
مرکز پایش آلاینده های زیست محیطی
