شوری خاک؛ پیامد خشکسالی
استاد گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه شهرکرد با اشاره به موضوع شوری خاک، گفت: اگرچه در استانی مانند چهارمحال و بختیاری مسئله شوری حاد نیست، اما افزایش خشکسالی‌های پی در پی و استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی می‌تواند در آینده معضل شوری خاک را رقم بزند.
محمدحسن صالحی در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به مسئله شوری خاک، اظهار کرد: به تجمع نمک‌های محلول‌تر از گچ در خاک تا حدی که رشد گیاه را محدود کند، شوری خاک گفته می‌شود، معیار اندازه‌گیری شوری خاک تعیین هدایت الکتریکی عصاره خاک است که طبق قرارداد اگر عدد هدایت الکتریکی عصاره خاک، بالاتر از چهار دسی زیمنس بر متر باشد، آن خاک شور نامیده می‌شود.
استاد گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه شهرکرد افزود: دقیقا همین تقسیم‌بندی میزان شوری نیز برای آب وجود دارد، از آن‌جا که آب و خاک با هم در ارتباط هستند، گاهی اوقات شوری خاک مربوط به شوری آب آبیاری خواهد بود.
وی ادامه داد: باتوجه به اینکه عمده مناطق کشور، خشک و نیمه‌خشک هستند و میزان بارندگی در این مناطق کم است، طبیعی خواهد بود که املاح راحت‌تر می‌توانند در خاک تجمع پیدا کرده و کمتر شسته شوند، به همین دلیل عمده شوری خاک در مناطق مرکزی کشور وجود دارد.
صالحی اضافه کرد: همچنین شوری خاک در مناطق خشک کشور ملاحظه می‌شود، این مسئله در مناطق غیرخشک نیز وجود دارد، اگر خاک با آب‌های شور آبیاری شود، خاک با گذشت زمان شور می‌شود، به‌علاوه اگر از کودهای شیمیایی نیز به‌صورت بی‌رویه برای کشاورزی استفاده شود، خود مسبب شوری خاک خواهد شد.
استاد گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه شهرکرد گفت: بسیاری از اوقات ریزگردهایی که از مناطق خشک توسط باد منتقل می‌شوند، ممکن است حاوی املاح باشند و باعث شوری خاک شوند، در اثر فرسایش آبی نیز اگر آب از منطقه‌ای حرکت کند که سازندهای زمین شناسی شور وجود داشته باشد، می‌تواند در پایین‌دست، خاک‌های شیرین را به شور تبدیل کند.
وی به استفاده از خاک‌های شور در باغداری و کشاورزی اشاره کرد و گفت: برخی از گیاهان امکان دارد که شوری بالا را تحمل کنند، اما این موضوع بدین معنا نیست که این گیاهان شورپسند هستند، البته گیاهانی که در مناطق بیابانی برای تثبیت شن روان کاشته می‌شوند، با شوری سازگاری بیشتری دارند، به‌عنوان مثال تصور اشتباهی درباره گیاه پسته وجود دارد که با شوری هماهنگ است، اما طبق مطالعات علمی، با افزایش شوری خاک، عملکرد پسته به شدت کاهش پیدا می‌کند.
صالحی اضافه کرد: جذب نکردن آب کافی توسط گیاه مشکل دیگر در خاک‌های شور است، زیرا وقتی خاک شور شود، پتانسیل اسمزی در خاک ایجاد می‌شود، بنابراین گیاه باید نیروی بیشتری را برای جذب آب صرف کند و در نتیجه رشد کافی را نداشته باشد، همچنین در شوری زیاد، عناصر سدیم و کلر می‌توانند به‌صورت سم عمل کرده و حتی به‌صورت رقابتی بر جذب سایر عناصر غذایی نیز اثر بگذارد، بنابراین شوری خاک می‌تواند مشکلات متنوعی را ایجاد کند.
استاد گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه شهرکرد به بیان راهکارهایی برای مقابله با شوری خاک پرداخت و افزود: باید گیاهان متناسب با نوع هر خاک و اقلیم آن منطقه کشت شوند، به‌نحوی که راندمان آب بهینه شود، در کنار این موضوع روش‌های آبیاری نیز باید به‌درستی صورت بگیرند تا با حداقل آب، عملکرد بیشتری بدست آید، در خاک‌هایی که بافت سنگین و رسی دارند مشکل شوری معمولا بیشتر ایجاد می شود، زیرا نفوذپذیری آن‌ها نسبت به آب و زهکشی آن‌ها معمولا کمتر است.
صالحی اظهار کرد: گاهی آب‌های زیرزمینی در لایه عمقی، شور بوده و اگر در چنین شرایطی تخلیه بیش از حد آب‌های زیرزمینی صورت پذیرد، می‌تواند آب‌های شور را به سطح خاک رسانده و خاک را شور کند که نمونه آن را می‌توان در دشت خانمیرزا در چهارمحال بختیاری مشاهده کرد.
وی اضافه کرد: احداث سد در مناطقی که دارای سازندهای زمین‌شناسی شور هستند، می‌تواند موجب شور شدن سطح وسیعی از اراضی پایین دست شود که از جمله آن‌ها می‌توان به سد گتوند در استان خوزستان اشاره کرد.
استاد گروه علوم و مهندسی خاک دانشگاه شهرکرد گفت: اگرچه در استانی مانند چهارمحال و بختیاری مسئله شوری حاد نیست، اما افزایش خشکسالی‌های پی در پی و استفاده بیش از حد از منابع آب زیرزمینی می‌تواند در آینده مشکل شوری خاک را رقم بزند، بنابراین توجه به موضوع آمایش سرزمین بسیار حائز اهمیت است.
