بحران خشکسالی در خراسان جنوبی
خشکسالی‌های دو دهه اخیر در خراسان جنوبی سبب شده تا حیات وحش تشنه و گرسنه خراسان جنوبی علاوه بر تلف شدن، به مزارع و باغات کشاورزی حمله و خسارت‌های جبران ناپذیری را به بار آورند که جز با تخصیص اعتبارات ملی نمیتوان از این بحران عبور کرد.
به گزارش روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی، خشکسالی‌های دو دهه اخیر در خراسان جنوبی سبب شده تا حیات وحش خراسان جنوبی تشنه‌تر و گرسنه‌تر از همیشه چشم انتظار تدابیر مسئولان برای گذر از بحران باشند، در حال حاضر حیات وحش در خراسان جنوبی به سبب کمبود علوفه در طبیعت به ناچار به باغات و مزارع کشاورزان حمله و خسارت‌هایی را بر کشاورزان وارد کرده اند، هر چند چاره کار تخصیص اعتبار برای جبران بخشی از خسارت‌ها بوده، اما کمبود بودجه خود مشکل دیگر است.
کاهش بارندگی در خراسان جنوبی که طی ۵۰ سال گذشته بی سابقه بوده است سبب شده تا در این دوران شاهد از بین رفتن بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری به دست انسان‌ها هم باشیم، بی شک باید هر چه زودتر فکری به حال این مشکل شود تا نه آسیبی به گونه‌های جانوری و نه خسارتی به دسترنج کشاورزان وارد شود.
با این حال اقدامات خوبی برای پیشگیری از حمله وحوش و جبران بخشی از خسارت‌ها به باغات و مزارع با مشارکت کشاورزان صورت گرفته است، اما محیط زیست نیاز به اعتبار بیشتری در این زمینه دارد، علی‌رغم پیگیری‌های صورت گرفته در سال گذشته پروانه شکار صادر نشد بنابراین درآمدی که از این محل برای جبران بخشی از خسارت به کشاورزان وجود داشت هم قطع شد و تنها اعتبار محدودی از مرکز برای پرداخت خسارت به کشاورزان شهرستان بشرویه به مبلغ ۴۰ میلیون تومان از اعتبارت ملی دریافت شد. از طرفی توجه به وحوش گرسنه و تشنه در فصل سخت پاییز و زمستان و از سویی این دغدغه کشاورزان باید جدی گرفته شود و اولین درخواست این بوده تا با گرفتن اعتبار بتوان با پرداخت خسارت به کشاورزان مقداری از دغدغه آن‌ها را کاهش داد تا حامی حیات وحش باقی بمانند، اما با توجه به گستره خسارات برآورد آن سخت بوده و میزان خسارت‌ها متفاوت است.
توزیع علوفه به صورت دستی در حیات وحش خراسان جنوبی
«حسن اکبری»، مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی اظهار کرد: خشکسالی اگرچه پدیده طبیعی در خراسان جنوبی است، اما تغییر اقلیم موجب خشکسالی‌های طولانی مدت شده و شدت آن افزایش و پوشش گیاهی ما به شدت آسیب دیده است، بسیاری از جنگل‌های بادامشک و بادام کوهی و گونه‌های جنگل‌های بنه شادابی خود را از دست داده اند و دچار خشکیدگی شده اند. اکبری بیان کرد: خشکیدگی بیش از حد گونه‌های جنگلی سبب کاهش شدید تولید و رویش گیاهی شده، این مهم سبب شده حیات وحش سن بالا و پیر و یا بره‌های کم سن و سال که هنوز نتوانسته اند خود را با شرایط جدید وفق دهند از بین بروند؛ شدت خشکسالی در تمام استان محسوس است، اما در بخش‌هایی مانند شهرستان طبس بیشتر خود را نشان داده است.
وی با بیان اینکه پدیده خشکسالی سبب شده حیات وحش دچار کم آبی شود، گفت: در این شرایط باید آبرسانی را انجام دهیم و مشکل حادی نداریم چراکه حدود ۷۰ آب انبار ساخته شده که با کامیون آبگیری می‌شوند، همچنین چشمه‌ها دچار کم آبی هستند و نیاز به مرمت و لایه روبی دارند، در حیات وحش نایبندان طبس حدود ۱۸۰ چشمه شناسایی شده که بخشی از آن‌ها خشک شده اند و نیاز به لایه روبی دارند، که به صورت مداوم در حال انجام است و اعتبارات این بخشی تا حدودی تامین شده است.
مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی با تاکید بر اینکه در خصوص علوفه دام ها، مسئله بسیار پیچیده‌تر است و ما نباید تمام علوفه مورد نیاز استان را تامین کنیم چراکه این کار بسیار هزینه بر، دشوار و تقریبا با وجود نیرو‌ها و امکانات کم امکان پذیر نیست، ادامه داد: توزیع علوفه از طرفی دست کاری طبیعت هم محسوب می‌شود و حیات وحش پیر و یا حیات وحش کم و سن و سال فشار بیشتری بر پوشش گیاهی وارد می‌کنند، به هر حال باید بپذیریم در بخش‌هایی از نایبندان و یا شاسکوه و یا برخی نقاط دیگر که به صورت محلی جمعیت افزایش یافته و شکار غیر مجاز کم شده و طرفی از جمعیت طعمه خواران بزرگ مانند پلنگ و یوزپلنگ کم شده است، در این سال‌های خشکسالی ریزش جمعیت را شاهد خواهیم بود.
وی تاکید کرد: دست کاری‌هایی که بشر در طول زمان‌ها انجام داده سبب شده با چالش مواجه شویم و اگر با توزیع گسترده علوفه بخواهیم جمعیت را تا حدی نگه داریم؛ طبیعتا در یک خشکسالی دیگر با ریزش بیشتر جمعیت مواجه خواهیم شد؛ لذا تا حدی تلفات خواسته تا ناخواسته در این شرایط را شاهد خواهیم بود بنابراین برای عبور از بحران به صورت محدود علوفه توزیع خواهیم کرد. مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی در ادامه با بیان این مطلب که حیات وحش با شرایط استثنایی خشکسالی مواجه شده اند و نباید اجازه بدهیم کل جمعیت دچار آسیب شوند، گفت: به صورت محدود، ولی گسترده علوفه توزیع می‌کنیم تا جمعیت پایه آسیب نبیند، این توزیع علوفه باید کاملا مدیریت شده باشد. اکبری تصریح کرد: با پیگیری‌هایی که داشته‌ایم و با همکاری مجموعه استان خوشبختانه یک میلیارد تومان اعتبار برای آبرسانی و تغذیه حیات وحش اعتبار گرفته ایم و کار را آغاز کرده ایم، همچنین از اعتبارات خشکسالی ملی هم یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان اعتبار ابلاغ شده که اقدامات تکمیلی را انجام می‌دهیم.
تلف شدن ۱۰۰ ر اس قوچ و بز به دلیل گرسنگی
وی با بیان اینکه فصل‌های پاییر و زمستان فصل‌های سختی برای حیات وحش از نظر تغذیه هستند لذا تلاش می‌کنیم با اقدامات مدیریت شده جمعیت پایه حیات وحش دچار آسیب جدی نشوند، توزیع علوفه مسئله مهمی است و باید نگاه فنی بر این مسئله داشت، افزود: از محل خشکسالی، تلفات وحوش داشته ایم و گرچه پایش دقیقی نشده است، اما طبق برآورد‌ها در نایبندان طبس ۱۰۰ راس قوچ و کل بز را از دست داده ایم در شاسکوه، درمیان و سربیشه، چون مزارع کشاورزی زیاد است؛ خشکسالی، سبب شده حیات وحش به سمت مزارع کشاورزی روی بیاورند و خسارت‌هایی را به کشاورزان بزنند که مسئله مهمی است نیاز به مدیریت دارد که از طریق مراکز بودجه‌ای پیگیری کردیم، جلوگیری از خسارات‌های حیات وحش به مزارع مطالبه جدی ما هست و باید مشارکت مردم را داشته باشیم. وی با بیان اینکه با پیگیری‌های صورت گرفته ۲۵ میلیارد ریال از محل منابع استانی و ملی برای تامین آب و غذای حیات وحش استان اختصاص یافته است، افزود: از این مبلغ ۱۰ میلیارد ریال اعتبار استانی و ۱۵ میلیارد ریال اعتبار ملی است که هشت میلیارد ریال آن برای خرید علوفه و دان هزینه خواهد شد. مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی عمر مفید کل و بز و قوچ و میش در طبیعت را بین ۱۱ تا ۱۲ سال عنوان کرد و گفت: این وحوش متاسفانه در این شرایط خشکسالی یکی و دو سال زودتر تلف می‌شوند.
پیش بینی تلف شدن ۲۰ درصد جمعیت حیات وحش خراسان جنوبی
اکبری ادامه داد: برآورد ما این است که در همچین سالی ۲۰ درصد جمعیت حیات وحش را از دست بدهیم که ممکن است جمعیت پیر حیات وحش و یا حیات وحش تازه متولد شده باشند که هنوز سازگار با شرایط نیستند.
وی با بیان اینکه طبیعت یک زنجیره است و مسئله آب، دما و خاک مولفه‌های اصلی هستند، زمانی که کمبود بارندگی داریم رطوبت خاک پایین می‌آید و از طرفی، چون برداشت‌های بی رویه از سفره‌های زیر زمین داشته ایم پوشش گیاهی ضعیف می‌شود؛ اضافه کرد: دو عامل مهم در کنترل فرسایش طبیعی که در استان نقش دارد، فرسایش بادی و آبی هستند؛ که پوشش گیاهی از فرسایش بادی جلوگیری می‌کند لذا هر عاملی که به این دو عامل آب و خاک آسیب وارد کند فرسایش بادی را به دنبال دارد و پدیده گرد و غبار بیشتر خواهد شد. وی ادامه داد: فرسایش بادی نسبت به گذشته افزایش محسوسی داشته است و استانی هستیم که کانون‌های فرسایش بادی زیادی داریم؛ حدود بیش از یک سوم خاک استان پتانسیل فرسایش بادی و تولید گرد و غبار را دارد که بیش از پنج میلیون هکتار عرصه استعداد غبار خیزی دارند.
افزایش دو برابری روز‌های ناسالم در خراسان جنوبی
مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی ادامه داد: هر کاری که در طبیعت انجام می‌شود و یا فعالیت‌های توسعه‌ای باید با در نظر گرفتن مسائل گرد و غبار باشند، چراکه جاده‌های خاکی در طبیعت برای دسترسی به معادن و دامداری ها، دیم کاری ها، گردشگری و دست کاری سنگ فرش‌ها و فعالیت‌های معدنی می‌توانند کانون گرد و غبار ایجاد کنند.
اکبری گفت:، چون بارندگی در خراسان جنوبی کم است و ما در عرض خشک کره زمین قرار گرفته ایم؛ هر تخریب محیط زیست احیای آن کار سختی است و با توجه به خاص بودن اقلیم استان تبدیل به کانون بحرانی فرسایش بادی می‌شود. وی با بیان اینکه نسبت به سال گذشته تعداد روز‌های ناسالم و گرد و غباری استان دو برابر شده است، افزود: در نهبندان بر اساس آمار‌ها ۲۲ روز ناسالم، در سرایان ۲۶ روز، بیرجند ۱۳ روز ناسالم داشته ایم، همچنین در بشرویه، فردوس و طبس آمار روز‌های ناسالم بالای ۲۰ روز است. همه ما در برابر حیات وحشی که رو به نابودی است مسئول هستیم، کاهش اثرات خشکسالی بر حیات وحش و حفظ محیط زیست تنها با اعتبار محدود اداره کل محیط زیست استان تأثیر جدی نخواهد داشت شاید نیاز است مردم هم با مشارکت و تأمین آب و علوفه به صورت دستی برای حیات وحش، از خطر انقراض آن‌ها جلوگیری کنند.
