کانون‌های گردوغبار، منشأ آلودگی این روزهای مشهد/نمی‌توانیم جلوگیری کنیم
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با بیان اینکه هوای آلوده مشهد در دو روز گذشته ناشی از فعال شدن سه کانون بحرانی گردوغبار شامل قره‌قوم، هرات و سرخس بود، گفت: با این وضعیتی که در حال حاضر در آن قرار داریم، نمی‌توانیم برای جلوگیری از گرد و غبار کاری انجام دهیم؛ چراکه این کار نیازمند یک برنامه درازمدت، چشم‌انداز مشخص، راهبرد اصولی و منابع مالی و اعتباری است.
تورج همتی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص دلایل آلودگی هوا در مشهد اظهار کرد: به طور طبیعی در نیمه اول سال در استان با گرد و غبار از منشأ خارجی مواجه می‌شویم و در نیمه دوم سال نیز کانون‌های بحرانی داخل استان در اثر پدیده‌های جوی فعال می‌شوند و در نتیجه گرد و غبار پدید می‌آید.
وی افزود: هوای آلوده در دو روز گذشته ناشی از این مسئله بود که صحرای قره‌قوم، که خاستگاه اصلی گرد و غبار برون مرزی خراسان رضوی است، در چند روز گذشته فعال شد و به صورت ریزگرد به سمت ما حرکت کرد. از طرفی کانون هرات نیز به عنوان دومین کانون بحرانی فرامرزی فعال شده است که مسئله آلودگی و گرد و غبار را تشدید کرد.
همتی ضمن اشاره به اینکه سرخس نیز خاستگاه اصلی و داخلی گرد و غبار استان است، گفت: بنابراین این هم‌افزایی کانون‌های داخلی و خارجی باعث شدند وضعیت استان به لحاظ میزان آلاینده‌ها و ذرات گرد و غبار در چنین شرایطی قرار گیرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی تصریح کرد: این پدیده تا پایان هفته ادامه خواهد داشت و ما انتظار داریم امروز در ساعات بعد از ظهر حتی وضعیت وخیم‌تر شود.
وی با اشاره به تاثیر کمبود بارش‌ها در سال گذشته روی این مسئله گفت: با توجه به اینکه در سال گذشته بارندگی یک سوم کاهش پیدا کرد، اکثر عرصه‌ها دیگر پوشش سبز ندارند و خاک آن‌ها میزان فرسایش بالایی را تجربه می‌کند؛ به همین دلیل خاک توان نگهداری گونه‌های گیاهی را ندارد و این مسئله سبب شده با کوچکترین تحریکی، خاک بلند شود و به شکل خیزش گرد و غبار مشهد را تحت تاثیر قرار دهد.
همتی در پاسخ به این پرسش که در زمینه جلوگیری از این اتفاق چه کاری می‌شود انجام داد، اظهار کرد: با این وضعیتی که در حال حاضر در آن قرار داریم، نمی‌توانیم برای جلوگیری از گرد و غبار کاری انجام دهیم. این کار نیازمند یک برنامه درازمدت، چشم‌انداز مشخص، راهبرد اصولی و منابع مالی و اعتباری است.
وی ادامه داد: طبیعتا در این شرایط، هیچ کاری نمی‌توان انجام داد، مگر اینکه پیش‌بینی‌هایی در خصوص جلوگیری از آسیب‌هایی که ممکن است به منابع اقتصادی، اجتماعی و منابع زیرساخت‌های ما وارد شود، داشته باشیم. این‌ها اقدامات فوریتی است که می‌تواند انجام شود، اما مهار گرد و غبار نیازمند برنامه‌هایی بلندمدت است که در حال حاضر وجود ندارند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی افزود: در خصوص اقدامات در کشور و استان در بازه زمانی نیم قرن اخیر در زمینه جلوگیری از گرد و غبار به موفقیت‌های زیادی دست پیدا نکردیم و ما همانند کشورهایی از جمله چین و کره جنوبی به میزان قابل توجهی به احیاء عرصه‌های بیابانی نپرداختیم. در حال حاضر نیز با شرایط موجود، در این زمینه امیدی به آینده نداریم.
وی در پاسخ به این پرسش که چه مشکلاتی درخصوص مهار گرد و غبار وجود دارد، گفت: مشکل اصلی تغییر اقلیمی است. کشور ایران در کمربند خشک قرار دارد. از طرفی متاسفانه ما بدون الزامات سرزمینی و برنامه‌های آمایش سرزمین، در کشورهای تولید گرد و غبار از جمله کشور خودمان، فعالیت‌هایی صورت می‌گیرد که نامتناسب با شرایط اقلیمی محیطمان است.
همتی افزود: این فعالیت‌ها در کنار تغییرات اقلیمی از جمله کمبود بارش‌ها در مناطق گرم و خشک سبب شده ما هر از چندگاهی شاهد ایجاد خاستگاه‌های جدید تولید گرد و غبار در داخل کشور یا کشورهای منطقه باشیم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با اظهار به اینکه «اگر کشورها قصد دارند اقدام به کاهش یا رفع این مشکل مشترک کنند، باید وارد دیپلماسی گرد و غبار شوند و برای آینده برنامه‌ریزی کنند»، بیان کرد: دو سه سالی است که رایزنی‌ها با کشور ترکمنستان در خصوص کانون بحرانی قره‌قوم بیشتر و جدی‌تر پیش می‌رود و توانستیم این کشور همسایه را متقاعد کنیم که باید بنشینیم و در خصوص مباحث فنی گفت‌وگو داشته باشیم. از ما خواسته بودند مستنداتی را مبنی بر اینکه منشأ گرد و غبار مشهد، ترکمنستان است، تهیه کنیم.
وی ادامه داد: سازمان محیط‌زیست کشور، طرح منشأیابی گرد و غبار را با تکمیل این مستندات انجام داده است و ما در حال حاضر اطلاعات کافی مبنی بر اینکه عمده گرد و غبار خراسان ناشی از کانون‌های خارجی است، را در دست داریم. از طریق وزارت خارجه ما با کشور همسایه مکاتباتی را داشتیم و قرار شد هیات‌هایی در داخل ایران و ترکمنستان در این زمینه ایجاد شوند.
همتی تصریح کرد: با توجه به تغییر دولت، این مسئله نیازمند پیگیری مجدد دارد تا مطمئن شویم کنترل وضعیت وخیم آلودگی ناشی از گرد و غبار با همکاری کشور همسایه به سرانجام خواهد رسید.
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی، خراسان نیز همانند خوزستان از گرد و غبار رنج می‌برد و مردم، منابع اقتصادی-اجتماعی و زیرساخت‌های این سه استان در حال آسیب دیدن از این وضعیت بحرانی هستند.
وی در پایان خاطرنشان کرد: ما پیگیر این مسئله هستیم و امیدواریم در آینده‌ای نزدیک شاهد آغاز گفت‌وگوها برای یک راه حل دراز مدت در کنترل گرد و غبار باشیم.
