سراب بی‌آبی در بام ایران/ خشکی که با خشکسالی اشتباه گرفته شد
داد بی‌آبی در بام ایران با کاهش بارش و خشکسالی‌های پی در پی بلند شده است، دشت‌های چهارمحال و بختیاری در حالت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارند، سطح سفره‌های آب زیرزمینی در این دشت‌ها هر ساله پایین‌تر می آید و بسیاری از شهرها و روستاهای این استان با تنش آبی شدید مواجه هستند.
به گزارش ایسنا، بحران کم‌آبی بیش‌تر از هر زمان دیگری بر کشور ایران چنبره زده است، بخشی از این وضعیت قطعا ناشی از شرایط آب و هوایی حاکم بر کشور است، اما سیاست‌گذاری‌های غلط در حوزه برداشت از منابع آبی در دسترس در کشور نیز بر این مسئله نیز تاثیرگذار است.
بخش کشاورزی یکی از بخش‌هایی است که از خشکسالی‌های اخیر به‌شدت متاثر و تامین معیشت بهره‌برداران این حوزه نیز دچار مشکلات فراوانی شده است، قطعا توسعه کشاورزی در شرایط کم‌آبی و کمبود بارش به‌هیچ عنوان منطقی نیست، اما عده‌ای اصرار بر توسعه کشاورزی در مناطق خشک و کم‌آب کشور دارند، زیرا معتقدند کشاورزی تنها راه تامین امنیت غذایی در کشور است.
امروزه بیش‌ترین میزان منابع آب در بخش کشاورزی از طریق سفره‌های آب زیرزمینی تامین می‌شود، کاهش نزولات آسمانی باعث شده که این سفره‌های آب زیرزمینی تغذیه نشوند و سطح آن‌ها روز به روز پایین‌تر بیاید و قطعا جبران آن نیز بسیار دشوار خواهد بود، اگر برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی در این شرایط متوقف نشود با بحران مواجه خواهیم شد.
توسعه کشاورزی در کشوری با محدودیت شدید منابع آبی منطقی نیست
روح‌الله فتاحی- رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران با اشاره به اینکه بحث خشکسالی و خشکی کاملا متفاوت است، اظهار کرد: متاسفانه برخی بحث خشکی و خشکسالی را با یکدیگر مترادف می‌دانند و مشکلات کنونی نیز به همین علت است، همچنین در چهارمحال و بختیاری از چند سال گذشته با خشکسالی مواجه هستیم.
وی با تاکید بر اینکه کشور ایران در یک منطقه کاملا خشک قرار دارد، عنوان کرد: خشکی ویژگی آب و هوایی این کشور و از هزاران سال قبل خشکی بر این منطقه حاکم بوده است، اگر بخواهیم بیش از ظرفیتی که آب و هوای خشک اجازه می‌دهد کشاورزی و از اراضی بهره‌برداری و یا فرصت شغلی ایجاد کنیم، قطعا این توسعه پایدار نخواهد بود و شکننده است.
فتاحی افزود: در سال‌هایی مانند امسال که با خشکسالی مواجه شده‌ایم، اگر اتکا در معیشت بر کشاورزی باشد، قطعا با مشکلات بسیاری مواجه خواهیم شد و هیچ راهکار اساسی برای آن وجود ندارد، زیرا نمی‌توانیم یک منطقه خشک را به منطقه مرطوب تبدیل کنیم.
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد با بیان اینکه توسعه کشاورزی در کشوری با محدودیت شدید منابع آبی منطقی نیست، گفت: اقداماتی در استان‌های مختلف کشور از جمله چهارمحال و بختیاری، آذربایجان‌های شرقی و غربی، اصفهان، مرکزی، خراسان و …. برای توسعه در بخش کشاورزی انجام شد که کاملا اشتباه بود.
وی ادامه داد: به جای اینکه به‌دنبال توسعه بر مبنای آمایش سرزمین در مناطق مختلف کشور باشیم و بر این اساس برنامه‌ریزی کنیم، به‌دنبال راضی کردن مردم بودیم، بنده از مخالفان سرسخت توسعه کشاورزی و باغداری در حاشیه زاینده‌رود هستم و برای این موضوع نیز دلایل کاملا علمی دارم.
فتاحی بیان کرد: اگر به فردی که در سال ۱۳۷۰ قصد سرمایه‌گذاری در حوزه کشاورزی و باغداری در حاشیه زاینده‌رود را داشت، به جای دادن تسهیلات، پمپاژ آب، انتقال آب، برق و … به‌صورت رایگان می‌گفتیم باید تمامی این هزینه‌ها را از جیب خود پرداخت کنی و همچنین باید متناسب با نرخ روز برای آب مصرفی در مزرعه خود نیز هزینه پرداخت کنی، قطعا این فرد در این حوزه سرمایه‌گذاری نمی‌کرد، زیرا هزینه‌های تولید محصول برای او به‌شدت بالا می‌رفت و با قیمت پایین محصول کشاورزی برای او به صرفه نبود.
رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران با تاکید بر اینکه دادن یارانه و آب رایگان به کشاورزان در مقیاس کلان به کشور خسارت وارد می‌کند، عنوان کرد: برای مثال در شرق استان اصفهان برای کشاورزی و تولید محصول تسهیلاتی از جمله کانال‌کشی، وام کم بهره و … پرداخت شد، اما ارزش آب در نظر گرفته نشد، این منطقه به‌علت شرایط آب و هوایی خشک پتانسیل توسعه کشاورزی را ندارد، اما مردم این منطقه بر اساس وعده تامین آب معیشت خود را بر اساس کشاورزی برنامه‌ریزی کرده‌اند.
وی با اشاره به اینکه متاسفانه در فرآیند تولید محصول، برای آب مورد نیاز ارزش‌گذاری نشده است، تصریح کرد: آب به‌عنوان مهم‌ترین نهاده در بخش کشاورزی باید ارزش‌گذاری شود و کشاورز نیز باید بابت آب مصرفی هزینه پرداخت کند، اگر این اتفاق رخ دهد، آن‌گاه کشاورز بدون مهابا از آب برای آبیاری اراضی کشاورزی خود استفاده نمی‌کند، زیرا برای آب مصرفی خود باید هزینه پرداخت کند.
فتاحی با بیان اینکه برای زنده ماندن نباید دست به تغییر محیط‌زیست و طبیعت بزنیم، تاکید کرد: باید برای زندگی با محیط‌زیست و طبیعت هماهنگ باشیم، هرگونه تلاش برای مبارزه با خشکی و توسعه در این شرایط امکان دارد در چند سال نتیجه‌بخش باشد، اما در نهایت این توسعه ناپایدار است.
دانشیار گروه مهندسی آب دانشگاه شهرکرد عنوان کرد: مدیران وزارت جهادکشاورزی و وزارت نیرو باید نسبت به وضعیت دشت‌های چهارمحال و بختیاری ازجمله دشت شهرکرد، خانمیرزا، بروجن، فلارد و … پاسخگو باشند، سطح آب سفره‌های زیرزمینی در دشت‌های این استان هر ساله پایین می‌رود، در این شرایط باید برداشت از سفره‌ها متوقف شود، زیرا تعادل سفره بر هم می‌خورد.
وی یادآور شد: سفره‌های آب زیرزمینی مخازن بی‌انتهای تامین آب نیستند که هر اندازه بخواهیم از آن‌ها برداشت کنیم، برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی باید به اندازه تغذیه آن سفره باشد، اگر بیلان یک سفره آب زیرزمینی در یک دوره پنج ساله صفر باشد باید برداشت آب از آن کنترل شود، متاسفانه در ۱۰ سال اخیر بیلان سفره‌های آب زیرزمینی در چهارمحال و بختیاری منفی بوده است.
رئیس هیات مدیره انجمن هیدرولوژی ایران توضیح داد: باید مسئولیت وزارت نیرو و جهادکشاورزی به فردی واگذار شود که از وضعیت کنونی منابع آبی و شرایط آب و هوایی کشور اطلاع و دانش کافی داشته و سلسله مراتب را طی کرده باشد، در غیراینصورت با مشکل مواجه خواهیم شد.
وی تاکید کرد: در حوزه آب و کشاورزی باید به دور از لابی‌گری، باندبازی و سیاسی‌کاری با عقلانیت تصمیم بگیریم، تمامی چاه‌های غیرمجاز در کشور باید پلمب شوند، همچنین باید با نصب کنتورهای هوشمند برداشت آب از چاه‌ها کنترل شود، قطعا جراحی در حوزه‌های مختلف درد و تبعات اجتماعی نیز خواهد داشت، برای این منظور نیازمند مدیران جسور هستیم.
خسارت میلیاردی خشکسالی به بخش کشاورزی در چهارمحال و بختیاری
عطاءالله ابراهیمی- رئیس سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه میزان بارندگی بهاره در سال‌جاری در استان به حداقل خود رسیده است، اظهار کرد: بخش زیادی از اراضی کشاورزی استان تحت کشت دیم بوده و کاهش بارش به تولید محصولات کشاورزی خسارت وارد کرده است و میزان تولید محصول تا یک سوم کاهش دارد.
وی افزود: طبق برآوردها، بر اثر خشکسالی حدود سه میلیارد و ۱۰۰ میلیون تومان خسارت به بخش کشاورزی، تولیدات باغی، زراعی، گیاهی و آبزیان وارد شد که رقم بسیار بالایی است.
ابراهیمی یادآور شد: تلاش شده است تا با رفتن به سمت کشت‌های متراکم مانند تولیدات گلخانه‌ای، کمبود آب در بخش کشاورزی تا حدودی جبران شود.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری با بیان اینکه ۳۰ هکتار سطح زیر کشت گلخانه‌ای در استان وجود دارد، خاطرنشان کرد: علاوه بر این مقدار، تقاضای ۲۰۰ هکتار احداث گلخانه از سوی مردم استان ارسال شده که می‌تواند جهش قابل توجهی را در تولیدات گلخانه‌ای رقم بزند.
توسعه کشاورزی در شرایط کم‌آبی توصیه نمی‌شود
وی در ادامه با بیان اینکه یکی از نتایج خشکسالی، گسترش آفات است، افزود: تلاش می‌شود خسارت واردشده به کشاورزان، از طریق پایش و ارزیابی به حداقل برسد که تاکنون گزارشی در بحث آفات و بیماری‌ها، دریافت نشده است.
ابراهیمی خاطرنشان کرد: شهرستان‌های بروجن، شهرکرد و خانمیرزا با بحران جدی آب مواجه هستند، توسعه کشاورزی در شرایط حاضر در این مناطق در اولویت نبوده و هدف اصلی حفظ شرایط موجود است.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی چهارمحال و بختیاری افزود: ۲۸ طرح تامین و انتقال آب برای توسعه کشاورزی در این شهرستان‌ها درنظر گرفته شده است و در دشت‌هایی از استان که با کمبود آب مواجه هستند باید به سمت کشت‌های گلخانه‌ای حرکت کرد.
