فشار بحران آب بر گلوی مردم گلستان؛ روایت رودخانه‌های خشک و سدهای خالی
آثار خشکسالی هر روز بیشتر خودش را نشان می‌دهد، افت سطح چاه‌های آب شرب و کشاورزی، قطعی‌های آب در شهرها و روستاها، آبرسانی با تانکر به مناطق شهری و روستایی، فرونشست زمین و غیره نشان دهنده شرایط بحرانی منابع آبی استان است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از گرگان، بارش‌ها به شدت کاهش یافته حتی از میانگین درازمدت هم کمتر شده است، آمارها می‌گویند وضعیت منابع آبی استان گلستان به شدت شکننده و بحرانی است. فشار خشکسالی اما بر گلوی مردم به شدت احساس می‌شود. از شهروند عادی که آب شربش ساعت‌ها در روز قطع است تا کشاورزی که آب چاهش پایین افتاده و باید کف‌شکنی کند.
شدت خشکسالی امسال بسیار زیاد است آن طور که مسئولان آب منطقه‌ای استان اعلام می‌کنند در نیم قرن اخیر سومین خشکسالی شدید را در استان تجربه می‌کنیم.
رودخانه‌های استان تقریبا خشک شده‌اند و سدهای استان هم خالی است و با افت سطح چاه‌های آب، کشاورزی و اقتصاد استان گلستان نیز به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است. همین فصل زراعی که به تازگی به پایان رسید فقط در محصول گندم به علت خشکسالی شاهد کاهش تولید بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تن بودیم.
با وجود بحران در منابع آبی استان اما هنوز کشاورزانی هستند که بی توجه به شرایط موجود اقدام به کشت شالی کرده‌اند و آن هم به روش سنتی و آبیاری غرقابی که علاوه بر نابودی منابع آبی، خاک استان را هم تخریب می‌کند. آنطور که آمارها نشان می دهد حدود ۶۲ هزار هکتار شالیکاری در استان انجام شده که برای هر هکتار تقریبا ۱۳ تا ۱۵ هزار مترمکعب آب نیاز است. چیزی حدود ۹۳۰ میلیون مترمکعب آب برای این حجم از شالیکاری موردنیاز است، این در حالی است که آب حتی به اندازه‌ای که بتواند نیاز شرب مردم شهرها و روستاهای استان را هم تأمین کند به سختی وجود دارد.
سیدمحسن حسینی، مدیرعامل آب منطقه‌ای استان درباره آخرین وضعیت بارش‌ها در استان اظهار داشت: از مهرماه پارسال تا خرداد، متوسط بارش‌ها در استان ۳۰۴ میلی متر بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۵ درصد و متوسط درازمدت ۲۷ درصد کاهش دارد.
وی گفت: به استثنای اسفندماه که میزان بارندگی تقریبا نزدیک به نرمال بود، ماه‌های بسیار خشکی را پشت سر گذاشتیم که متأسفانه این کاهش بر روی منابع آبی استان خود را نشان می‌دهد.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان بیان داشت: با این میزان بارش در ۵۰ سال اخیر تقریبا سومین سال همراه با خشکسالی بسیار شدید را تجربه می‌کنیم. ضمن اینکه براساس آمار کشوری، گلستان از نظر کسری بارش جایگاه هفتم کشور را دارد.
وی توضیح داد که کاهش بارش‌ها در استان به ویژه در حوزه گرگانرود و قره سو که عمده منابع آب شرب استان از این حوزه تأمین می‌شود ۳۰ تا ۴۰ درصد بوده در حالی که متوسط کاهش بارش در استان ۲۷ درصد است.
حسینی به کاهش ذخایر برف در استان هم اشاره کرد و گفت: در ۵ سال گذشته بررسی آمار در ایستگاه برف سنجی درازنو، نشان می‌دهد امسال با ۲۵۲ میلی متر، کمترین ارتفاع برف را داریم.
اما کاهش ریزش باران و برف، رودخانه‌های استان را هم به شدت متأثر کرده است. آبدهی رودخانه‌ها به شدت کم شده و بسیاری از آنها خشک و نیمه خشک شده‌اند.
آن طور که مدیرعامل آب منطقه‌ای استان گفته کاهش بارش اثر خود را در میزان آبدهی رودخانه‌های اصلی با کاهش ۷۱ درصدی و در سرشاخه‌ها با کاهش ۵۶ درصدی نشان داده است.
در چنین شرایطی سدهای استان هم وضعیت نامطلوبی دارند. حجم مخازن سدهای استان ۲۴۴ میلیون مترمکعب است که طبق گفته‌های حسینی، فقط ۲۱ درصد حجم مخازن سدها آبگیری انجام شده که عمده این آب هم در تالاب سد آلاگل است و سدهای پایین دست گرگانرود و قره سو وضعیت بسیار نامطلوبی دارند.
طبق آمارها تقریبا همه آبی که در استان تأمین شده و به مصرف می‌رسد از منابع زیرزمینی است که در سال‌های اخیر به علت برداشت‌های بی رویه، خشکسالی‌های متعدد و غیره آسیب فراوانی دیده است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان دراین باره گفت: در سفره‌های کم عمق نسبت به متوسط درازمدت ۱۷۸ میلیون مترمکعب و در سفره‌های عمیق ۶۳ میلیون مترمکعب کاهش ذخیر داریم و به عبارتی دیگر در مجموع ذخیره آبخوان‌های استان ۲۴۱ میلیون مترمکعب کاهش کاهش یافته که معادل حجم همه سدهای استان است.
وی با بیان اینکه سفره‌های آب سطحی یا کم عمق به شدت تحت تأثیر بارندگی قرار دارند، گفت: از این سفره‌ها آنقدر بهره برداری کردیم که هیچ پشتوانه‌ای ندارند و تحت تأثیر بارش‌ها هستند. در دهه قبل اگر خشکسالی داشتیم رودخانه‌ها بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گرفت و با ذخیره آبخوان‌ها می‌شد یکسال را مدیریت کرد اما الان اثر خشکسالی به سفره‌های کم عمق رسیده است.
حسینی با بیان اینکه خشکسالی‌ها با تأخیر بر سفره‌های آب زیرزمینی عمیق اثر می‌گذارد، ادامه داد: مکان تغذیه این سفره‌ها وسیع نیست و وضعیت کنونی نشان می‌دهد با یک شیب عمومی سطح سفره عمیق در حال افت است. در سفره‌های عمیق به طور قطع سخت‌ترین شرایط آبی را داریم و در سفره کم عمق نیز دور از انتظار نیست که شرایط بسیار سختی داشته باشیم. به طور قطع در تیر، مرداد و شهریور که اوج بهره برداری است، این وضعیت تشدید می‌شود.
وی با اشاره به وجود ۲۰ هزار حلقه چاه مجاز در استان بیان داشت: متوسط آبدهی چاه‌های عمیق از ۱۷ لیتر در ثانیه بوده که در خردادماه به حدود ۱۲.۶ لیتر در ثانیه رسیده، یعنی به طور متوسط ۴۰ درصد آبدهی چاه‌ها کاهش پیدا کرده است. در ماه‌های آینده شرایط بسیار سخت‌تری خواهیم داشت و این میزان آبدهی ممکن است به ۱۰ لیتر برسد. در سفره کم عمق نیز چنین اتفاقی افتاده و بیشتر از ۴۰ درصد کاهش آبدهی داشتیم و از ۱۰ لیتر به حدود ۶ لیتر رسیده است.
مدیرعامل آب منطقه‌ای استان گفت: متوسط کاهش آبدهی چاه‌های عمیق استان یک روند بسیار تندی را دارد، متوسط آبدهی چاه‌های مجاز و غیرمجاز از ۲۰ لیتر به ۷ تا ۸ لیتر رسیده و در سفره‌های کم عمق از ۸ لیتر به ۲.۵ تا ۳ لیتر رسیده است.
وی افزود: از سال ۱۳۷۳ که قریب به ۱۳ هزار حلقه چاه در استان داشتیم و در سال ۹۸ که ۴۰ هزار حلقه چاه شناسایی شده داریم، تعداد چاه‌ها سه برابر شده اما میزان برداشت از چاه ها ۸ تا ۱۰ درصد بیشتر شده است.
