بحران آبی در قطب کشاورزی آذربایجان شرقی| سونامی تبدیل باغات اهر به ویلا و تفرجگاه
شهرستان اهر به عنوان قطب کشاورزی آذربایجان شرقی این روزها و ماه ها وضعیت خوبی از نظر منابع آبی ندارد و محصولات کشاورزی در آستانه خشک شدن است.
شرایط تابستان امسال متفاوت است، گرمای بی سابقه هوا و خشکسالی های اخیر باعث افزایش مصرف آب و برق شده و به طبع آن منابع زیرزمینی و سطحی آب در آذربایجان شرقی کاهش شدیدی یافته است.
یکی از شهرستان های مهم آذربایجان شرقی از نظر تولید محصولات کشاورزی و دامداری اهر است که در منطقه خوش آب و هوای ارسباران قرار گرفته ولی تابستان امسال شرایط این شهرستان نیز از نظر منابع آبی تعریفی ندارد.
با تداوم این وضعیت بسیاری از محصولات کشاورزی به دلیل خشکی اراضی از بین می روند و تامین محصولات کشاورزی آذربایجان شرقی تهدید می شود.
یکی دیگر از موضوعاتی که کشاورزی منطقه اهر را تهدید می کند گسترش ویلاسازی در منطقه است. بسیاری از باغات که مرکز تولید محصولات باغی بودند اکنون به ویلا و مرکز تفریحی و تفرجگاه بدون داشتن تولیدی و بازدهی خاصی تبدیل شده اند.
وضعیت آب شرب و کشاورزی شهرستان اهر در شرایط بحرانی قرار دارد
فرماندار اهر در گفتگو با خبرنگار بازار، نسبت به کاهش منابع آب در شهرستان اهر هشدار داد و گفت: اکثر برداشت‌های غیرمجاز از منابع آب اهر از سوی باغات غیرمجاز انجام می‌گیرد که در نتیجه خرد شدن اراضی کشاورزی برای تفریحات آخر هفته‌ای غیربومی‌هاست و جالب است که غیربومی‌ها بیش از اهری‌ها در صورت کمبود منابع آب اعتراض می‌کنند.
وضعیت آب شرب و کشاورزی شهرستان اهر در شرایط بحرانی قرار دارد ولی شاهد خرد شدن اراضی کشاورزی و هدررفت منابع آبی برای تفریحات غیربومی‌ها هستیم
رسول خدابخش با تأکید بر برخورد قهرآمیز با برداشت‌های غیرقانونی آب افزود: وضعیت آب شرب و کشاورزی شهرستان اهر در شرایط بحرانی قرار دارد ولی شاهد خرد شدن اراضی کشاورزی و هدررفت منابع آبی برای تفریحات غیربومی‌ها هستیم.
فرماندار شهرستان اهر گفت: متأسفانه عده‌ای برای تفریحات آخر هفته‌ای از شهرستان اهر باغ خریداری کرده‌اند و هیچ سررشته‌ای از باغبانی ندارند، اما آسیب این تفریحات، خرد شدن اراضی کشاورزی و استفاده بی‌رویه منابع آبی متوجه اهری‌هاست.
وی از کاهش ۳۲ درصدی منابع آب سد ستارخان شهرستان اهر نسبت به سال گذشته خبر داد، یادآور شد: در حال حاضر سد ستارخان ۲۳ میلیون مترمکعب آب قابل استفاده در بخش‌های شرب، کشاورزی و صنعت دارد و در مقایسه با سال گذشته ۳۲ درصد معادل ۱۱ میلیون مترمکعب منابع آب سد ستارخان کاهش یافته که زنگ خطر کم‌آبی را در شهرستان اهر به صدا آورده است.
خدابخش بابیان ۲ درصد منابع آب بخش کشاورزی که رهاسازی شده و می‌شود به سرقت می‌رود، گفت: برابر آمار موجود ۴۵۰۰ مشترک در پایاب سد ستارخان شهرستان اهر وجود دارد که می‌بایست حق‌آبه آنها تخصیص یابد اما متأسفانه سرقت و برداشت‌های غیرمجاز از سوی باغات غیرمجاز باعث می‌شود تا حق برخی از کشاورزان پایمال شود.
وی از کاهش ۱۰۰ میلیمتری بارندگی‌ها طی سال‌آبی در این شهرستان خبر داد و افزود: در سال‌آبی بارندگی‌ها در شهرستان اهر کاهش چشمگیری داشته و گرمای بی‌سابقه هوا باعث تبخیر بیش از حد منابع آب شهرستان اهر شده، از این‌رو منابع آبب اهر در وضعیت نامطلوبی قرار دارد.
خدابخش اضافه کرد: ۱۸۹ هکتار از اراضی زراعی و باغی در روستای دیزبین توسط ۸۵ نفر بهره‌برداری می‌شد ولی اکنون بدون آن‌که اراضی کشاورزی توسعه یابد ۴۵۰ نفر از اراضی کشاورزی و باغی روستای دیزبین بهره‌برداری می‌کنند، این اقدام برای خرد کردن باغات از یکپارچگی کاملاً بخش کشاورزی اهر از نظر تولید، تغییر رویه کشت و افزایش مصرف منابع آب با چالش مواجه می‌کند.
فرماندار شهرستان اهر، اولویت منابع آب سد ستارخان را تأمین آب شرب دانست و گفت: هشدار امروز ما در رابطه با کمبود منابع آب شهرستان اهر کاملاً جدی است و اگر شرایط فعلی تداوم یابد امکان دارد آب برای بخش کشاورزی نداشته باشیم چون اولویت با تأمین آب شرب خواهد بود.
خرد شدن باغات اهر زنگ خطری برای کاهش تولیدات باغی
مدیر جهاد کشاورزی اهر نیز در گفتگو با خبرنگار بازار، با ابراز نگرانی از نابودی یکپارچگی اراضی باغی شهرستان اهر گفت: باغات اهر به تفرجگاه آخر هفته افراد غیربومی تبدیل شده و یکپارچگی اراضی کشاورزی شهرستان اهر در حال روپاشی است.
محمد اسدی با اشاره به اینکه پایاب سد ستارخان از سه ناحیه و تراس رودخانه اهرچایی تشکیل یافته است، اظهار داشت: نواحی پایاب سد ستارخان و تراس رودخانه اهرچایی شامل ۴ هزار و ۲۷ هکتار اراضی کشاورزی و باغی است.
وی از فعالیت ۹ تعاونی آب‌بران در پایاب سد ستارخان شهرستان اهر خبر داد و گفت: برای اینکه بتوانیم از مشکلات بکاهیم و از هرگونه بروز مشکلات جدید جلوگیری کنیم لازم است تا شرکت‌های تعاونی آب‌بران و تعاونی‌های تولید را در شهرستان اهر فعال‌سازی کنیم.
مدیر جهاد کشاورزی اهر با ابراز نگرانی از خرد شدن باغات شهرستان اهر و گسترش ویلاسازی در اراضی کشاورزی افزود: تا سه سال پیش در روستای دیزبین ۸۵ نفر بهره‌بردار داشتیم، ولی اکنون با خرد کردن باغات و فروش آن بهره‌برداران روستای دیزبین به بیش از ۴۵۰ نفر رسیده، این در حالی است که اقدامات خودسرانه در باغات خرد شده ضربه مهلکی به تولید بخش کشاورزی شهرستان اهر وارد می‌کند.
اسدی بر لزوم جلوگیری از خرد شدن باغات شهرستان اهر تأکید کرد و یادآور شد: قطره‌چکان طرح‌های آبیاری قطره‌ای برای اینکه آب بیشتری به دست آوردند را دستکاری می‌کنند و از طرفی برخی از مالکان باغاتی که خرد شده اقدام به سرقت آب کشاورزی با سوراخ کردن لوله اصلی کرده‌اند.
باغات شهرستان اهر از تولید فاصله گرفته و به تفرجگاه تبدیل شده‌اند
وی با ذکر اینکه دستکاری لوله‌های آبیاری قطره‌ای توسط عده‌ای از باغداران باعث شده تا باغات بالادست از حق خود محروم شوند، گفت: هر قدر یکپارچگی اراضی کشاورزی از بین می‌رود مشکلات بخش کشاورزی نیز افزایش می‌یابد لذا درخواست می‌کنم تا از خرد شدن باغات که در نتیجه آن تولیدات کشاورزی با افت قابل توجهی است جلوگیری شود.
مدیر جهاد کشاورزی اهر با تأکید بر اینکه جهاد کشاورزی اهر تا حدود اختیارات با خرد شدن اراضی کشاورزی و باغی مقابله می‌کند، خاطرنشان کرد: خرد شدن اراضی کشاورزی، امنیت غذایی را در معرض خطر قرار می‌دهد، ولی برخی کشاورزان برای سود بیشتر یک هکتار باغ را به ۲۰ قطعه تقسیم و به افراد غیربومی فروخته است، در حالی که باغات شهرستان اهر از تولید فاصله گرفته و بیشتر به تفرجگاه آخر هفته تبدیل شده‌اند.
رقابت باغداران غیربومی و غیرمجاز برای سرقت منابع آب در اهر
مدیر امور آب شهرستان اهر نیز در گفتگو با خبرنگار بازار با بیان اینکه وضعیت منابع آب اهر به مرحله بحران وارد می‌شود، گفت: اگر فشارها را برای رهاسازی آب قبول کنیم سد ستارخان اهر تا یک‌ماه آینده از منابع آب تهی می‌شود.
ابراهیم محمدی آیدین‌لو بابیان جنگ آب خواسته یا ناخواسته شروع شده است، اظهار کرد: تنش بین استان اردبیل و آذربایجان‌شرقی برای رهاسازی آب از سد ستارخان شروع شده و چون حق‌آبه بخشی از مشگین‌شهر از سد ستارخان تأمین می‌شود به همین دلیل نمایندگان اردبیل وزیر نیرو را تحت فشار قرار داده بودند.
مدیر امور آب شهرستان اهر ادامه داد: تأمین آب شرب شهرستان اهر با مشکلاتی مواجه شده است به طوری‌که اگر بارندگی فصل پاییز با تأخیر مواجه شود قطعاً در تأمین آب شرب با چالش روبرو می‌شویم.
وی با ذکر اینکه اگر حق‌آبه از سد سبلان به اراضی کشاورزی روستاهای ویجنی، دوشتور و ورگهان تخصیص نمی‌یافت شاهد از بین رفتن دسترنج کشاورزان می‌بودیم، بیان کرد: آب سد سبلان به دلیل اینکه هنوز پایاب آن تکمیل نشده به روستاهای اهر آب تخصیص می‌دهند که اگر روزی آب ندهند مجبوریم سد ستارخان را برای نجات کشاورزی تخلیه کنیم و یا اینکه بخش کشاورزی را در بخش‌های مهم شهرستان کلاً تعطیل نماییم.
محمدی ادامه داد: امروز اگر کل منابع آب سد ستارخان را جهت آبیاری بخش کشاورزی منطقه ورگهان رهاسازی کنیم، یقیناً جوابگو نخواهد بود چراکه تمامی بستر رودخانه‌های اهر تصرف شده و توسعه بخش کشاورزی هیچ تناسبی با منابع آب شهرستان اهر ندارد.
اگر منابع آب محدود سد ستارخان خالی شود نه تنها برای شرب آبی نخواهیم داشت بلکه بخش کشاورزی و صنایع شهرستان اهر نیز نابود می‌شود
مدیر امور آب شهرستان اهر، تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعت شهرستان اهر را وابسته به تنها سد ستارخان عنوان و تصریح کرد: اگر منابع آب محدود سد ستارخان خالی شود نه تنها برای شرب آبی نخواهیم داشت بلکه بخش کشاورزی و صنایع شهرستان اهر نیز نابود می‌شود.
وی اضافه کرد: قانوناً تأمین آب شرب و صنعت اولویت‌دارتر از بخش کشاورزی است در صورتی که وضعیت منابع آب سد ستارخان در حالت بحران قرار گیرد که شرایط به سمت بحران پیش می‌رود اولاً منابع آب سد ستارخان برای شرب خواهد بود لذا از هم‌اکنون برای جلوگیری از برداشت‌های غیرمجاز و هدررفت منابع آبی برنامه‌ریزی کرده و صرفه‌جویی را جزو اولویت‌های اصلی بدانیم.
محمدی با تأکید بر اینکه برخی‌ها برای کشت گوجه و … جهت مصارف شخصی اقدام به سرقت آب می‌کنند و حقوق سایر کشاورزان را با این اقدام پایمال کرده‌اند، ابراز داشت: متأسفانه عده‌ای به خاطر منافع شخصی حقوق دیگران را زیرپا می‌گذارند و در سیستم آبرسانی اخلال ایجاد می‌کنند در حالی که تمامی تلاش‌مان را برای مقابله با برداشت‌های غیرمجاز آب به‌کار گرفته‌ایم.
مدیر امور آب شهرستان اهر بیان کرد: اگر منابع آب سد ستارخان را به کشاورزان واگذار کنیم، سد ستارخان حتی یک‌ماه طول نمی‌کشد که خالی می‌شود، در حالی که امور آب و مدیریت سد ستارخان با حمایت اعضای شورای تأمین شهرستان اهر در برابر فشارها جهت رهاسازی آب ایستاده است.
نابودی باغات اهر در سایه ورود دلالان غیربومی
رئیس اداره بهره‌برداری و نگهداری از سد ستارخان نیز در گفتگو با خبرنگار بازار، تشکیل مافیای خرید و فروش باغات را از عوامل خرد شدن اراضی باغی شهرستان اهر عنوان کرد.
مرتضی فریان اظهار داشت: آب بخش کشاورزی پایاب سد ستارخان ۸۵ کیلومتر مسافت طی می‌کند تا منابع آب به کشاورزان تحویل شود، این در حالی است که در سال‌جاری در ۱۰۰ نقطه آب به کشاورزان تحویل می‌دهیم.
رئیس اداره بهره‌برداری و نگهداری از سد ستارخان از تخصیص آب به ۱۲۵۰ هکتار از باغات مجهز به سیستم آبیاری تحت فشار قطره‌ای در این شهرستان خبر داد و افزود: باغات مجهز به سیستم آبیاری تحت فشار در محدوده ۸ روستای شهرستان اهر واقع شده‌اند.
وی با ذکر اینکه خرد شده اراضی کشاورزی روستای دیزبین بیش از ۳ برابر افزایش یافته است، گفت: در حالی که هدف تجمیع و یکپارچه‌سازی اراضی کشاورزی و کشت متناسب در روستای دیزبین به کل از بین رفته است.
فریان، هزینه‌های بانکی و جاری و ترغیب باغداران جهت فروش به طبقه مرفه و غالباً بازنشستگان را از عوامل از بین رفتن یکپارچگی اراضی باغی شهرستان اهر برشمرد و بیان کرد: طی سه سال گذشته طبقه تجار شهرهای همجوار برای حفظ ارزش پول خود که زمینه‌ساز تشکیل مافیای خرد کردن اراضی باغی در اهر شد مشغول به خرید و فروش باغات شهرستان اهر شده‌اند.
رئیس اداره بهره‌برداری و نگهداری از سد ستارخان از صدور دستورات قضایی برای مقابله سرقت منابع آب با تخریب خط انتقال آب سد ستارخان خبر داد و یادآور شد: متأسفانه آب صدای مدافع ندارد تا با راه‌اندازی پویشی شاهد تشکیل تشکل مردمی “من صدای آب هستم” در شهرستان اهر باشیم.
وی با اشاره به روستاهایی که در مصرف منابع آب لقب بَدمصرفی آب را در شهرستان اهر گرفته‌اند گفت: روستاهای نقاره‌کوب، مرده‌کتان و گرنگاه به ترتیب جایگاه روستاهای بدمصرفی منابع آب را در شهرستان اهر به خود اختصاص داده‌اند و روستای دیزج تلخاج نسبتاً مصرف مطلوبی از منابع آب شهرستان اهر دارد.
فریان بر لزوم شروع اصلاحات مصرف آب بخش کشاورزی در روستاهای شهرستان اهر تأکید کرد و افزود: بر اساس ارزیابی‌های کارشناسی آب به اندازه کافی به بخش کشاورزی تخصیص می‌یابد ولی باز می‌گویند کفاف نداد، اگر کفاف نمی‌دهد باید از منابع دیگری تأمین شود نه اینکه چون آب تخصیص یافته رضایت عده‌ای را جلب نکرد به منابع آب سد ستارخان فشار بیاوریم.
متاسفانه با گسترش ویلاسازی در ارسباران و شهرستان اهر شاهد تخریب طبیعت بکر این منطقه و نابودی باغاتی هستیم که یک زمانی محصولات و میوه مورد نیاز مردم شمال غرب را تامین می کرد.
