بحران بیابانزایی بر اثر خشکسالی‌های مداوم در استان خراسان جنوبی ادامه دارد
خشکسالی‌های پی در پی در خراسان جنوبی روند پدیده بیابانزدایی را تشدید کرده است که در این راستا خراسان جنوبی با اجرای نهالکاری، مدیریت روان آب سطحی و مالچ‌پاشی توانسته نقش مهمی در جلوگیری از اثرات منفی ریزگردها ایفا کند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از بیرجند، استان خراسان جنوبی با قرار داشتن بر روی کمربند خشک و نیمه خشک نیمکره شمالی دارای ذخایر منابع آبی بسیار ضعیف و نزولات جوی کم، تبخیر سالیانه بسیار شدید و میزان پوشش گیاهی اندک است که شرایط خشکسالی باعث شده پیشروی بیابان در استان سرعت بیشتری بگیرد.
همچنین این استان با داشتن ۵.۴ میلیون هکتار بیابان دومین استان بیابانی کشور است و از جمله استان‌هایی است که بخش وسیعی از بیابان‌های کشور را در خود جای داده است.
از بین رفتن توان زیست محیطی و اقتصادی اراضی، تشدید فرسایش بادی، افزایش ریزگردها و طوفان‌های گرد و غبار، نابودی پوشش گیاهی مراتع و تبدیل این مناطق به اراضی بیابانی، کاهش کیفیت و کمیت آب‌های سطحی و زیرزمینی، کاهش حاصلخیزی خاک از مهمترین پیامدهای بیابانی شدن عرصه‌های طبیعی در استان است که در نتیجه موجب تشدید فقر در مناطق خشک و بیابانی و افزایش بیکاری و مهاجرت خواهد شد.
بر اساس گفته کارشناسان، در خراسان جنوبی تا قبل از سال ۹۳، ۲۸ کانون بحران فرسایشی بادی وجود داشته است که با توجه به تغییرات اقلیمی و حاکمیت خشکسالی طولانی مدت در استان این کانون‌ها به ۳۵ مورد رسیده است.
در راستای مدیریت مناطق بیابانی و اجرای طرح‌های بیابانی احیا و اصلاح مرتع، ذخیره سازی نزولات هرز آب‌ها، کاشت بذر و گونه‌های مختلف بیابانی، تثبیت ماسه‌های بادی، ثبیت شن‌های روان و جلوگیری از حرکت گرد و غبار و جلوگیری از تبخیر بیشتر و تخریب بافت خاک و آب انجام می شود.
به همین منظور به همت اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان تور رسانه ای در راستای بازدید از عرصه‌های بیابانی و جنگل‌های دست کاشت منطقه سرایان صورت گرفت.
وجود ۳۵ کانون بحران فرسایش بادی در خراسان جنوبی
علیرضا نصرآبادی مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی در بازدید از جنگل‌های دست کاشت کویر قاسم آباد شهر سه قلعه در جمع خبرنگاران اظهار داشت: یکی از مشکلات اصلی جهانی، ملی، منطقه‌ای و استانی ما حوزه تغییرت اقلیم و تخریب سرزمین است که برآیند و خروجی تخریب سرزمین به شکل ویژه و به عنوان فرسایش خاک مطرح می شود.
وی با بیان اینکه در عرصه فرسایش بادی پدیده بیابان زایی را داریم افزود: در این راستا با توجه به حساسیت‌های اقلیمی، جغرافیایی و منطقه ای حاکم بر خراسان جنوبی، این استان جزو دومین استان بیابانی کشور و ۵ استان درگیر با گرد و غبار است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به اینکه پدیده بیابان زایی پیامدهای مختلفی از جمله حرکت ماسه‌های روان دارد بیان کرد: حرکت ماسه‌های روان در منطقه سه قلعه به گونه ای بوده است که امکان ادامه فعالیت و استمرار بخش کشاورزی و دامداری و حتی سکونت مردم دچار اختلال و مشکل بود.
نصرآبادی با بیان اینکه در خراسان جنوبی تا قبل از سال ۹۳، ۲۸ کانون بحران فرسایشی بادی داشته ایم تصریح کرد: با توجه به تغییرات اقلیمی و حاکمیت خشکسالی طولانی مدت در استان این کانون‌ها به ۳۵ مورد رسیده است.
وی با اشاره به اینکه اقداماتی که در این حوزه انجام می شود در راستای مدیریت مناطق بیابانی و اجرای طرح‌های بیابانی است خاطرنشان کرد: در ذیل این طرح‌ها اقدامات مختلفی اعم از احیا و اصلاح مرتع، ذخیره سازی نزولات هرز آب‌ها، کاشت بذر و گونه‌های مختلف بیابانی، تثبیت ماسه‌های بادی، ثبیت شن‌های روان و جلوگیری از حرکت گرد و غبار و جلوگیری از تبخیر بیشتر و تخریب بافت خاک و آب انجام می شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی یادآور شد: حفاظت از این عرصه‌ها یکی دیگر اقدامات است خاطرنشان کرد: در این راستا مدیریت چرای دام بعد از کاشت، مقابله با آفات، طرح مدیریت جنگل‌های دست کاشت و مدیریت قطع برش انجام شده است.
مقابله با کانون ملخ کوهاندار در خراسان جنوبی
نصرآبادی به کانون ملخ کوهاندار در استان اشاره کرد و اظهار داشت: از ۱۵ فروردین ماه ۱۴۰۰ اولین کانون ملخ کوهاندار در شهرستان‌های قاین، سرایان و فردوس خراسان جنوبی مشاهده شد که در این راستا مبارزه با این آفت از روز بعد آغاز شد.
وی افزود: این عملیات با کمک و مشارکت مردم محله، تشکل‌های مردمی و بسیح و سپاه انجام شد و در این راستا ۳ هزار و ۵۰۰ هکتار از این عرصه‌ها آلوده شده بود که ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار در منطقه سه قلعه وجود داشت که با مدیریت به هنگام و عملیات محلول پاشی و جلوگیری از شیوع این آفت در کمتر از دو ماه مقابله با این آفت انجام شد.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: در شهرستان سرایان نیز مرحله تخم گذاری و خروج از تخم را شاهد بودیم که در این راستا با زیر و رو کردن عرصه و جلوگیری از رشد گونه مقابله در سطح ۵۰۰ هکتار انجام شد، همچنین در شهرستان قاین نیز مبارزه با آفت انجام شد.
جلوگیری از حرکت ماسه‌ها و شن‌ها و احیای مناطق بیابانی اولویت نخست
غلامرضا آخوندی معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی نیز در این بازدید اظهار داشت: یکی از اهداف جنگل کاری در عرصه‌های بیابانی ما، علاوه بر وظیفه ذاتی در منابع طبیعی، تولید علوفه در مناطقی که پتانسیل رویش گیاهی را از دست داده اند است.
وی به جنگل های دست کاشت کویر قاسم آباد سه قلعه اشاره کرد و افزود: این عرصه در سال ۹۲ آغاز به کار شده است و قبل از آن این عرصه خالی از هرگونه پوشش گیاهی بوده است و با سیاست‌ها و جذب اعتبارات این عرصه به وجود آمده است که مورد رضایت مردم است.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با بیان اینکه تولید علوفه شاید اولین هدف ما باشد بیان کرد: درست است در حوزه عملکردی، شاید جلوگیری از حرکت ماسه‌ها و شن‌ها و احیای مناطق بیابانی در ذیل اهداف به عنوان اهداف اصلی باشد اما در بعد بعدی تامین علوفه و رضایت روستاییان اطراف از اهداف اصلی ما است.
آخوندی تصریح کرد: در هر هکتاری که عملیات احیا، نهال کاری و بیولوژیک انجام می دهیم، به طور متوسط ۷۵ تا ۲۰۰ کیلوگرم علوفه خشک تولید می شود که برای دام های بهره برداران مناطق روستایی اطراف است.
وی ایجاد اشتغال پایدار را از اهداف دیگر عنوان کرد و خاطرنشان کرد: به ازای هر هکتار برای دو نفر اشتغال ایجاد می شود.
معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی به مزایای جنگل‌های دست کاشت اشاره کرد و یادآور شد: این امر در تامین علوفه موثر و اقتصاد روستاییان متحول می شود، گردش مالی به روستا بر می گردد و از مهاجرت های کاذب جلوگیری می شود.
آخوندی تصریح کرد: امسال معاون سازمان به لحاظ عملکرد خوب استان قول مساعد را به استان دادند که اعتبارات استان افزایش دو برابری داشته باشد، در این راستا اعتبارات سال گذشته ۹۸ میلیارد تومان و امسال دو برابر این رقم است.
وجود ۵ کانون بحران در شهرستان سرایان
سعید خواجه رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان سرایان نیز در جریان این تور رسانه ای اظهار داشت: در شهرستان سرایان ۵ کانون بحرانی در شهرستان های بنام آفریز، موسویه، بشرویه-فردوس، چاه مرجانه، سه قلعه و نوغاب با مساحت ۱۸۷ هزار و ۳۳ هکتار برآورده شده است.
وی به اقدامات انجام شده در بحث نهالکاری و مدیریت رواناب در شهرستان سرایان اشاره کرد و افزود: تاکنون در یک هزار و ۹۶۹ هکتار از اراضی شهرستان سرایان نهالکاری انجام شده است.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان سرایان بیان کرد: همچنین تاکنون در ۲ هزار و ۲۳۰ هکتار مدیریت رواناب انجام شده است.
خواجه به طرح های مقابله با بیابانزایی شهرستان سرایان اشاره کرد و تصریح کرد: طرح اجرایی بیابانزدایی سه قلعه، طرح اجرایی مدیریت جنگل های دست کاشت سه قلعه و پروژه بین المللی rfldl در شهرستان سرایان اجرایی می شود.
وی خاطرنشان کرد: در بحث جلوگیری از فرونشست زمین، در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی قرار بر این شده است که تا جایی که امکان دارد چاه‌های کشاورزی را پلمپ کنند و حجم برداشت آب را پایین بیاورند تا وضعیت بحرانی تر نشود.
وی افزود: تنها راه اصلاح وضعیت موجود این است که نهالکاری، طاق کاری و عملیات‌های آبخیزداری که سبب تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی می شود انجام شود تا به مرور زمان سفره‌ها ترمیم شوند و آثار مخرب آن از بین برود.
رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان سرایان از اجرای ۲۶۰ سازه اعم از خاکی، ملاتی و گاویونی در شهرستان سرایان خبر داد و بیان کرد: دو حوزه دیگر نیز در دست مطالعه داریم که در حال مطالعه و اجرا است.
خواجه یادآور شد: در بحث اعتبارات آبخیزداری، در سال ۹۹ از اعتبارات ملی ما یک میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان تخصیص یافته است و امسال نیز حدود ۴ میلیارد تومان طرح اجرایی خواهد بود که بعد از سال مالی مشخص خواهد شد.
وی با بیان اینکه امسال ۸ طرح آبخیزداری و بیابان زایی پیش بینی شده است اظهار داشت: کل مساحت شهرستان سرایان 930 هزار هکتار است که ۹۰ درصد این عرصه‌ها، عرصه‌های طبیعی هستند.
خواجه مشکلات آبخیزداری شهرستان سرایان اشاره کرد و یادآور شد: در راستای طرح‌های آبخیزداری ابتدا باید بازنگری در حوزه‌ها انجام شود، در حال حاضر دو حوزه بازنگری شده است و مابقی حوزه‌ها بازنگری شود.
وی با بیان اینکه در بحث آبخیزداری دو مشکل عمده وجود دارد خاطرنشان کرد: فرهنگ و منافع مردم یکی از مشکلات است که در برخی موارد مانع کار می شوند و مشکل دیگر کمبود اعتبارات است.
